Een dikke arm of dik been (lymfoedeem) is vaak het gevolg bij een patiënt die bestraling kreeg na een borstkankeroperatie. Patiënten met zo een lymfoedeem kunnen gerust ‘vergeten patiënten’ worden genoemd. Tijdens het kankerproces gaat de aandacht immers overwegend naar de kankerbehandeling zelf en de bijhorende psychosociale ondersteuning. Een lymfoedeem is een onderschatte aandoening die, zowel fysiek als mentaal, heel wat obstakels meebrengt voor de patiënt. Om de patiënten maximaal te ondersteunen en behandelen opende het UZ Brussel een Lymfekliniek.
Lymfoedeem is in de volksmond beter bekend als ‘dikke arm’ of ‘dikke benen’. Tot 50% van de patiënten die een heelkundige ingreep ondergaan met een klieruitruiming hebben in één of andere mate te kampen met lymfoedeem. Er zijn geen Belgische cijfers, maar wereldwijd zijn er ongeveer 140 miljoen mensen die ermee te maken krijgen.
Wanneer een patiënt te kampen heeft met een lymfoedeem, ontstaat er een vochtophoping omdat de beschadigde lymfevaten het vocht onvoldoende kunnen afvoeren. Men kan daarmee geboren worden (primair lymfoedeem). Maar dat kan bijvoorbeeld gebeuren door een ongeval (bv. een ontwrichting) of een operatie voor spataders. De meest voorkomende oorzaak van een secundair lymfoedeem is een operatie om een kankergezwel (vaak bij borstkanker) te verwijderen waarbij ook de lymfeklieren (in de buik, lies, oksels) aangetast zijn en geheel of gedeeltelijk moeten verwijderd worden.
Behandeling
Een lymfoedeem is een chronische aandoening. Tot voor kort werd een lymfoedeem voornamelijk behandeld via kinesitherapie. Vooral om te vermijden dat de lymfoedeem niet erger wordt. Maar hiermee neem je natuurlijk het probleem van een dikke arm of been, en de – zowel fysieke als mentale - hinder dat het met zich meebrengt, niet weg. Met de huidige behandelingen, zoals manuele lymfedrainage en compressiekousen, is het mogelijk de symptomen te verbeteren maar het resultaat is zelden bevredigend of blijvend op lange termijn.
Sinds begin 2016 hebben de patiënten in het UZ Brussel voortaan een plaats waar ze kunnen aankloppen voor dit specifiek probleem: de multidisciplinaire lymfekliniek.
Start lymfekliniek
“De dienst plastische heelkunde van het UZ Brussel startte met een lymfekliniek die zich specifiek toelegt op het behandelen van patiënten met een lymfoedeem. Binnen de kliniek bundelen specialisten van verschillende disciplines de krachten om de patiënt met een complexe aandoening maximaal en op maat te behandelen. Zo worden op chirurgisch vlak een waaier aan mogelijkheden aangeboden. Dankzij twee nieuwe microchirurgische technieken bv. kunnen veel patiënten een flinke verbetering bekomen van hun levenskwaliteit. We vermijden voorts elk taboe en zorgen dat ook het esthetische aspect voor de patiënt de nodige aandacht krijgt. Naast de zorg is het expliciet de bedoeling van de lymfekliniek om ook het onderzoek naar lymfoedeem een nieuwe impuls te geven”, zegt Prof. dr. Moustapha Hamdi, diensthoofd Plastische, Reconstructieve en Esthetische Heelkunde van het UZ Brussel.
Cijfers kans op lymfoedeem na een borstoperatie:
De kans op lymfoedeem is afhankelijk van de aard van de behandeling.
Wanneer een patiënt te kampen heeft met een lymfoedeem, ontstaat er een vochtophoping omdat de beschadigde lymfevaten het vocht onvoldoende kunnen afvoeren. Men kan daarmee geboren worden (primair lymfoedeem). Maar dat kan bijvoorbeeld gebeuren door een ongeval (bv. een ontwrichting) of een operatie voor spataders. De meest voorkomende oorzaak van een secundair lymfoedeem is een operatie om een kankergezwel (vaak bij borstkanker) te verwijderen waarbij ook de lymfeklieren (in de buik, lies, oksels) aangetast zijn en geheel of gedeeltelijk moeten verwijderd worden.
Behandeling
Een lymfoedeem is een chronische aandoening. Tot voor kort werd een lymfoedeem voornamelijk behandeld via kinesitherapie. Vooral om te vermijden dat de lymfoedeem niet erger wordt. Maar hiermee neem je natuurlijk het probleem van een dikke arm of been, en de – zowel fysieke als mentale - hinder dat het met zich meebrengt, niet weg. Met de huidige behandelingen, zoals manuele lymfedrainage en compressiekousen, is het mogelijk de symptomen te verbeteren maar het resultaat is zelden bevredigend of blijvend op lange termijn.
Sinds begin 2016 hebben de patiënten in het UZ Brussel voortaan een plaats waar ze kunnen aankloppen voor dit specifiek probleem: de multidisciplinaire lymfekliniek.
Start lymfekliniek
“De dienst plastische heelkunde van het UZ Brussel startte met een lymfekliniek die zich specifiek toelegt op het behandelen van patiënten met een lymfoedeem. Binnen de kliniek bundelen specialisten van verschillende disciplines de krachten om de patiënt met een complexe aandoening maximaal en op maat te behandelen. Zo worden op chirurgisch vlak een waaier aan mogelijkheden aangeboden. Dankzij twee nieuwe microchirurgische technieken bv. kunnen veel patiënten een flinke verbetering bekomen van hun levenskwaliteit. We vermijden voorts elk taboe en zorgen dat ook het esthetische aspect voor de patiënt de nodige aandacht krijgt. Naast de zorg is het expliciet de bedoeling van de lymfekliniek om ook het onderzoek naar lymfoedeem een nieuwe impuls te geven”, zegt Prof. dr. Moustapha Hamdi, diensthoofd Plastische, Reconstructieve en Esthetische Heelkunde van het UZ Brussel.
Cijfers kans op lymfoedeem na een borstoperatie:
De kans op lymfoedeem is afhankelijk van de aard van de behandeling.
- Na alleen een schildwachtklierprocedure is die kans heel klein.
- Na alleen bestraling van het okselgebied is de kans ongeveer 3-5%.
- Wanneer alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd zijn, is de kans op ontstaan van ernstig lymfeoedeem 5% en op het ontstaan van een licht tot matig oedeem ongeveer 10%.
- Na een combinatie van een okselklieroperatie en bestraling is de kans op het ontstaan van lymfoedeem het grootst: circa 25%. Onderzoek heeft uitgewezen dat de kans op het ontwikkelen van lymfoedeem na een borstingreep sterk kan verminderd worden door preventieve behandelingen met manuele lymfedrainage.
- De kans op lymfoedeem na een borstoperatie met okselkierverwijdering blijft gedurende de rest van het leven aanwezig.
