Een ziekenhuisbacterie, de Clostridium difficile, zorgt voor opschudding. Wat kunnen we doen om besmetting tegen te gaan? We vroegen het aan dokter Hilde Jansens van het universitair ziekenhuis te Antwerpen.
Een bacterie' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>ziekenhuisbacterie is een ziektekiem die bestand is tegen de meeste antibiotica, die vrijwel alleen in ziekenhuizen en rusthuizen voorkomt en er vooral patiënten treft met een verminderde weerstand, vaak ouderen. Dit weten we al geruime tijd. En toch was er een tijdje terug heel wat te doen rond de zogenaamde mrsa-infecties.
Is er dan een reden om ons ongerust te maken, dokter?
Dr. Hilde Janssens: mrsa staat voor meticillineresistente Staphylococcus aureus. Deze Staphylococcus aureus is een bacterie die bij veel mensen aanwezig is op de huid en in de neus. Ze zorgt pas voor een infectie wanneer ze in het lichaam binnendringt. Aanvankelijk werden die infecties behandeld met penicilline maar nadat stammen opgedoken waren die resistent waren tegen penicilline gebeurde dat met meticilline. Helaas wist de bacterie zich snel aan te passen zodat er stammen opdoken die ook ongevoelig waren voor meticilline. Intussen zijn die ook ongevoelig geworden voor vele andere antibiotica waardoor er in ziekenhuizen zeer strikte hygiënische maatregelen moeten gerespecteerd worden om de kans op besmetting te beperken.
Nu is het een stam van de bacterie Clostridium difficile die voor opschudding zorgt. Wat is het verschil?
Het gaat om een heel ander type bacterie. Voor haar voortplanting vormt de Clostridium difficile namelijk sporen en die zijn veel moeilijker uit te roeien dan de bacterie zelf omdat ze maandenlang buiten het lichaam kunnen overleven. als een besmetting te laat ontdekt wordt, kunnen de sporen zich in de omgeving verspreid hebben. Op dit ogenblik stellen we een toenemend aantal infecties vast met de agressieve stam 027 van de Clostridium difficile. Besmetting met deze stam uit zich door koorts, diarree en ontsteking van de dikke darm en ze kan sneller levensbedreigende vormen aannemen. Toch blijft de omvang van het probleem in ons land nog beperkt (168 gevallen waarvan één met dodelijke afloop), in vergelijking tot Canada en de V.S. waar deze bacterie al heel wat dodelijke slachtoffers maakte. Hopelijk zijn we in ons land tijdig begonnen met de nodige maatregelen.
Zijn er nu nieuwe, specifieke maatregelen genomen?
In feite niet. De basisaanbevelingen voor de ziekenhuizen zijn al jaren dezelfde. Maar toevallig heeft de Belgian Infection Control Society (BICS) recent wel vernieuwde richtlijnen uitgegeven voor de preventie van infecties met Clostridium difficile in ziekenhuizen én woon- en zorgcentra. We wisten door de gegevens uit het buitenland dat er iets op komst was. Vandaar ook dat de BICS in samenwerking met het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid momenteel een diepgaand onderzoek voert naar het voorkomen van diarree veroorzaakt door de Clostridiuim difficilebacterie. Dit onderzoek loopt nog tot december. Pas dan zullen we een exact beeld hebben van de omvang van het probleem, maar enkele cijfers zijn vroegtijdig in de pers terechtgekomen.
Speelt overmatig gebruik van antibiotica ook nu een rol?
Jazeker, net zoals bij MRSA is dit zeker het geval. Door het massale gebruik van antibiotica gaan bepaalde bacteriën zich als het ware verzetten door genetische veranderingen te ondergaan die hen ongevoelig maken voor een of meerdere soorten antibiotica. De problemen ontstaan als een patiënt besmet wordt met zo'n resistente bacterie en vervolgens behandeld wordt met een antibioticum dat geen vat heeft op de bacterie. Een anti- bioticum maakt immers geen onderscheid tussen de goede bacteriën in ons lichaam (de zogenaamde comensalen) en ziekteverwekkende bacteriën, enkel tussen gevoelige en ongevoelige. Het antibioticum doodt ze allemaal, behalve de eventueel aanwezige resistente die van de gelegenheid gebruik maken om volop te woekeren. De arts moet dan een ander soort antibioticum toedienen waartegen de bacterie nog niet resistent is. Als echter ook de nieuwere, erg krachtige antibiotica te pas en te onpas gebruikt worden, dan groeit het risico dat we op termijn geen wapens meer hebben om de steeds resistentere infecties te bestrijden. Vandaar dat er de laatste jaren regelmatig campagne wordt gevoerd voor een doordacht gebruik van antibiotica.
Is er dan een reden om ons ongerust te maken, dokter?
Dr. Hilde Janssens: mrsa staat voor meticillineresistente Staphylococcus aureus. Deze Staphylococcus aureus is een bacterie die bij veel mensen aanwezig is op de huid en in de neus. Ze zorgt pas voor een infectie wanneer ze in het lichaam binnendringt. Aanvankelijk werden die infecties behandeld met penicilline maar nadat stammen opgedoken waren die resistent waren tegen penicilline gebeurde dat met meticilline. Helaas wist de bacterie zich snel aan te passen zodat er stammen opdoken die ook ongevoelig waren voor meticilline. Intussen zijn die ook ongevoelig geworden voor vele andere antibiotica waardoor er in ziekenhuizen zeer strikte hygiënische maatregelen moeten gerespecteerd worden om de kans op besmetting te beperken.
Nu is het een stam van de bacterie Clostridium difficile die voor opschudding zorgt. Wat is het verschil?
Het gaat om een heel ander type bacterie. Voor haar voortplanting vormt de Clostridium difficile namelijk sporen en die zijn veel moeilijker uit te roeien dan de bacterie zelf omdat ze maandenlang buiten het lichaam kunnen overleven. als een besmetting te laat ontdekt wordt, kunnen de sporen zich in de omgeving verspreid hebben. Op dit ogenblik stellen we een toenemend aantal infecties vast met de agressieve stam 027 van de Clostridium difficile. Besmetting met deze stam uit zich door koorts, diarree en ontsteking van de dikke darm en ze kan sneller levensbedreigende vormen aannemen. Toch blijft de omvang van het probleem in ons land nog beperkt (168 gevallen waarvan één met dodelijke afloop), in vergelijking tot Canada en de V.S. waar deze bacterie al heel wat dodelijke slachtoffers maakte. Hopelijk zijn we in ons land tijdig begonnen met de nodige maatregelen.
Zijn er nu nieuwe, specifieke maatregelen genomen?
In feite niet. De basisaanbevelingen voor de ziekenhuizen zijn al jaren dezelfde. Maar toevallig heeft de Belgian Infection Control Society (BICS) recent wel vernieuwde richtlijnen uitgegeven voor de preventie van infecties met Clostridium difficile in ziekenhuizen én woon- en zorgcentra. We wisten door de gegevens uit het buitenland dat er iets op komst was. Vandaar ook dat de BICS in samenwerking met het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid momenteel een diepgaand onderzoek voert naar het voorkomen van diarree veroorzaakt door de Clostridiuim difficilebacterie. Dit onderzoek loopt nog tot december. Pas dan zullen we een exact beeld hebben van de omvang van het probleem, maar enkele cijfers zijn vroegtijdig in de pers terechtgekomen.
Speelt overmatig gebruik van antibiotica ook nu een rol?
Jazeker, net zoals bij MRSA is dit zeker het geval. Door het massale gebruik van antibiotica gaan bepaalde bacteriën zich als het ware verzetten door genetische veranderingen te ondergaan die hen ongevoelig maken voor een of meerdere soorten antibiotica. De problemen ontstaan als een patiënt besmet wordt met zo'n resistente bacterie en vervolgens behandeld wordt met een antibioticum dat geen vat heeft op de bacterie. Een anti- bioticum maakt immers geen onderscheid tussen de goede bacteriën in ons lichaam (de zogenaamde comensalen) en ziekteverwekkende bacteriën, enkel tussen gevoelige en ongevoelige. Het antibioticum doodt ze allemaal, behalve de eventueel aanwezige resistente die van de gelegenheid gebruik maken om volop te woekeren. De arts moet dan een ander soort antibioticum toedienen waartegen de bacterie nog niet resistent is. Als echter ook de nieuwere, erg krachtige antibiotica te pas en te onpas gebruikt worden, dan groeit het risico dat we op termijn geen wapens meer hebben om de steeds resistentere infecties te bestrijden. Vandaar dat er de laatste jaren regelmatig campagne wordt gevoerd voor een doordacht gebruik van antibiotica.
