De Vlaamse ziekenhuiszorg is er voor iedereen. Voor patiënten met een al dan niet dringend probleem, tijdens of buiten de kantooruren, voor één pathologie of meerdere, voor zelfredzame of zwaar zorgafhankelijke patiënten, voor wie rijk is of arm, er alleen voorstaat of nog een uitgebreid sociaal vangnet heeft, zich verstaanbaar kan maken of niet…. Elke patiënt kan terecht in onze ziekenhuizen, en dat zonder noemenswaardige wachtlijsten. Dat is behoorlijk uniek in de wereld. Door dit brede zorgbereik behoren we al jaren op verschillende vlakken tot de wereldtop in de gezondheidszorg.
Maar: meer chronische zorg en hyperspecialisatie
Er dienen zich echter voor de zorg cruciale uitdagingen aan. Alle westerse landen worden geconfronteerd met twee belangrijke tendensen in de zorg. Enerzijds is er de sterke toename van patiënten met multipele chronische aandoeningen. Het beeld van een patiënt met één acute aandoening op één moment, die verzorgd wordt door één arts, evolueert snel naar dat van een patiënt met meerdere (chronische) aandoeningen (met acute opstoten), die verzorgd wordt in wisselende episodes door verschillende zorgverstrekkers. Dat sterk gestegen aantal chronisch zieken is toe te schrijven aan de vergrijzing van de bevolking en aan een betere medische en verpleegkundige zorg, waardoor veel meer aandoeningen kunnen behandeld worden en evolueren naar een chronische pathologie. In Vlaanderen heeft momenteel 26,2% van de volwassenen een langdurige ziekte, 50% van de ziekenhuispatiënten lijdt aan meer dan één aandoening. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zal in 2020 60% van de 'ziektelast' veroorzaakt worden door een chronische problematiek.
Anderzijds is er de evolutie naar een steeds verdergaande specialisatie in de acute zorg. Hypergespecialiseerde geneeskunde voor zeldzame aandoeningen, waarvoor vaak dure technologie noodzakelijk is, zorgen voor meer fragmentering in het aanbod. Dat zorgt voor spanningen in tijden waar budgettair de sky niet langer de limit is. PwC berekende bijvoorbeeld dat bij ongewijzigd beleid de West-Europese landen in 2020 16% van het BNP aan gezondheidszorg zullen uitgeven.
Niet alleen het soort aandoeningen, maar ook de patiënt zelf, en de opvattingen over zijn of haar rol in het zorgproces wijzigen. Patiënten willen niet langer lijdend voorwerp van medische actie zijn, maar actieve participant in het zorgproces.
Nood aan een nieuw zorgmodel met vier cruciale elementen
Die tendensen, samen met de noodzaak om een kwaliteitsvolle zorg, een brede toegankelijkheid en betaalbaarheid te bewaren, maken duidelijk dat ons huidig zorgmodel toe is aan een fundamentele herziening. als we de goede elementen van ons zorgsysteem willen behouden, zullen we het moeten hervormen. Dat zorgmodel moet vertrekken vanuit de geobjectiveerde noden van de patiënt. Vier elementen zijn cruciaal in het veranderingsproces: samenwerking tussen ziekenhuizen onderling en met andere partners in de zorg, ict, multidisciplinair teamwerk en nieuwe vormen van financiering.
Ziekenhuizen zullen in de toekomst niet langer op zich staande instellingen kunnen zijn waar acute zorg wordt verleend; ze worden een schakel in een keten van zorg waarin de patiënt centraal staat.
1) De samenwerking krijgt gestalte in zowel verticale als horizontale netwerken. In verticale netwerken werken ziekenhuizen onderling samen om patiënten met complexe, gespecialiseerde en intensieve zorgnoden te behandelen. Ze bundelen hiervoor hun expertise en knowhow. In horizontale netwerken gaan ziekenhuizen samenwerken met de eerstelijn, thuiszorg, woonzorgcentra, geestelijke gezondheidszorg ambulante zorg… om patiënten met een chronische problematiek een holistische aanpak te kunnen bieden; dus een zorg die niet stopt bij de uitgang van het ziekenhuis. De lokale aanpak is hierbij belangrijk.
2) Een noodzakelijke hefboom om deze transitie te realiseren is een snelle en veralgemeende toepassing van ondersteunende ict. Investeren in technologie, zowel voor communicatie, diagnose als therapie, wordt het cruciale element om de transitie te faciliteren en om patiënten en zorgprofessionals (virtueel) bijeen te brengen. In vergelijking met andere landen moet België hier een inhaalbeweging maken.
3) Ook de professionals zijn een kritische succesfactor om het transitieproces te doen slagen. Er is de schaarste op de arbeidsmarkt, de nood aan flexibiliteit en de spanning tussen specialistische versus generalistische zorg. Er dient ingezet te worden op teamwerking en een multidisciplinaire aanpak. Er zal ook gesleuteld moeten worden aan de afbakening van taken en functies tussen de verschillende beroepsgroepen. Een goede samenwerking is maar mogelijk als men dezelfde taal spreekt. We pleiten daarom voor meer standaardisering via wetenschappelijk onderbouwde praktijkrichtlijnen en generieke zorgpaden.
4) De nieuwe zorgvormen veronderstellen ook nieuwe financieringssystemen, die de juiste stimuli bevatten voor kwaliteit en integrale zorg bevorderen. Zorgtrajecten en teamwerking moeten aangemoedigd worden. De vergoeding van de zorgverstrekkers moet eerlijk en fair zijn naar inzet, inspanning, continuïteit, toegankelijkheid en verantwoordelijkheid. Evidence based werken van zorgverstrekkers moet financieel aangemoedigd worden.
Kantelmoment
We staan op kantelmoment: daar zijn alle zorgactoren het stilaan over eens. Met het congres Together we care (Gent, 30 & 31 mei 2013) wil Zorgnet Vlaanderen die sense of urgency onderstrepen. De Vlaamse ziekenhuizen zijn bereid het hospitalocentrisme te verlaten en willen samen met de andere zorgactoren en de overheden een nieuwe zorgorganisatie realiseren, die echt integrale zorg kan bieden aan de patiënt. De transitie van de zorg veronderstelt dat iedereen die er bij betrokken is, mee de schouders onder het project schuift. Alle schakels van de ketting zijn van belang. Iedereen draagt verantwoordelijkheid in het welslagen van de transitie. Het momentum is er. Zorgnet Vlaanderen roept alle partners op om samen rond de tafel te gaan zitten en een meerjarenmasterplan op te stellen.
Op het congres wordt ook de publicatie Together we care. Ziekenhuizen als schakels in een keten van zorg voorgesteld. Het boek analyseert de uitdagingen en schetst de krijtlijnen van het nieuwe zorgmodel.
Er dienen zich echter voor de zorg cruciale uitdagingen aan. Alle westerse landen worden geconfronteerd met twee belangrijke tendensen in de zorg. Enerzijds is er de sterke toename van patiënten met multipele chronische aandoeningen. Het beeld van een patiënt met één acute aandoening op één moment, die verzorgd wordt door één arts, evolueert snel naar dat van een patiënt met meerdere (chronische) aandoeningen (met acute opstoten), die verzorgd wordt in wisselende episodes door verschillende zorgverstrekkers. Dat sterk gestegen aantal chronisch zieken is toe te schrijven aan de vergrijzing van de bevolking en aan een betere medische en verpleegkundige zorg, waardoor veel meer aandoeningen kunnen behandeld worden en evolueren naar een chronische pathologie. In Vlaanderen heeft momenteel 26,2% van de volwassenen een langdurige ziekte, 50% van de ziekenhuispatiënten lijdt aan meer dan één aandoening. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zal in 2020 60% van de 'ziektelast' veroorzaakt worden door een chronische problematiek.
Anderzijds is er de evolutie naar een steeds verdergaande specialisatie in de acute zorg. Hypergespecialiseerde geneeskunde voor zeldzame aandoeningen, waarvoor vaak dure technologie noodzakelijk is, zorgen voor meer fragmentering in het aanbod. Dat zorgt voor spanningen in tijden waar budgettair de sky niet langer de limit is. PwC berekende bijvoorbeeld dat bij ongewijzigd beleid de West-Europese landen in 2020 16% van het BNP aan gezondheidszorg zullen uitgeven.
Niet alleen het soort aandoeningen, maar ook de patiënt zelf, en de opvattingen over zijn of haar rol in het zorgproces wijzigen. Patiënten willen niet langer lijdend voorwerp van medische actie zijn, maar actieve participant in het zorgproces.
Nood aan een nieuw zorgmodel met vier cruciale elementen
Die tendensen, samen met de noodzaak om een kwaliteitsvolle zorg, een brede toegankelijkheid en betaalbaarheid te bewaren, maken duidelijk dat ons huidig zorgmodel toe is aan een fundamentele herziening. als we de goede elementen van ons zorgsysteem willen behouden, zullen we het moeten hervormen. Dat zorgmodel moet vertrekken vanuit de geobjectiveerde noden van de patiënt. Vier elementen zijn cruciaal in het veranderingsproces: samenwerking tussen ziekenhuizen onderling en met andere partners in de zorg, ict, multidisciplinair teamwerk en nieuwe vormen van financiering.
Ziekenhuizen zullen in de toekomst niet langer op zich staande instellingen kunnen zijn waar acute zorg wordt verleend; ze worden een schakel in een keten van zorg waarin de patiënt centraal staat.
1) De samenwerking krijgt gestalte in zowel verticale als horizontale netwerken. In verticale netwerken werken ziekenhuizen onderling samen om patiënten met complexe, gespecialiseerde en intensieve zorgnoden te behandelen. Ze bundelen hiervoor hun expertise en knowhow. In horizontale netwerken gaan ziekenhuizen samenwerken met de eerstelijn, thuiszorg, woonzorgcentra, geestelijke gezondheidszorg ambulante zorg… om patiënten met een chronische problematiek een holistische aanpak te kunnen bieden; dus een zorg die niet stopt bij de uitgang van het ziekenhuis. De lokale aanpak is hierbij belangrijk.
2) Een noodzakelijke hefboom om deze transitie te realiseren is een snelle en veralgemeende toepassing van ondersteunende ict. Investeren in technologie, zowel voor communicatie, diagnose als therapie, wordt het cruciale element om de transitie te faciliteren en om patiënten en zorgprofessionals (virtueel) bijeen te brengen. In vergelijking met andere landen moet België hier een inhaalbeweging maken.
3) Ook de professionals zijn een kritische succesfactor om het transitieproces te doen slagen. Er is de schaarste op de arbeidsmarkt, de nood aan flexibiliteit en de spanning tussen specialistische versus generalistische zorg. Er dient ingezet te worden op teamwerking en een multidisciplinaire aanpak. Er zal ook gesleuteld moeten worden aan de afbakening van taken en functies tussen de verschillende beroepsgroepen. Een goede samenwerking is maar mogelijk als men dezelfde taal spreekt. We pleiten daarom voor meer standaardisering via wetenschappelijk onderbouwde praktijkrichtlijnen en generieke zorgpaden.
4) De nieuwe zorgvormen veronderstellen ook nieuwe financieringssystemen, die de juiste stimuli bevatten voor kwaliteit en integrale zorg bevorderen. Zorgtrajecten en teamwerking moeten aangemoedigd worden. De vergoeding van de zorgverstrekkers moet eerlijk en fair zijn naar inzet, inspanning, continuïteit, toegankelijkheid en verantwoordelijkheid. Evidence based werken van zorgverstrekkers moet financieel aangemoedigd worden.
Kantelmoment
We staan op kantelmoment: daar zijn alle zorgactoren het stilaan over eens. Met het congres Together we care (Gent, 30 & 31 mei 2013) wil Zorgnet Vlaanderen die sense of urgency onderstrepen. De Vlaamse ziekenhuizen zijn bereid het hospitalocentrisme te verlaten en willen samen met de andere zorgactoren en de overheden een nieuwe zorgorganisatie realiseren, die echt integrale zorg kan bieden aan de patiënt. De transitie van de zorg veronderstelt dat iedereen die er bij betrokken is, mee de schouders onder het project schuift. Alle schakels van de ketting zijn van belang. Iedereen draagt verantwoordelijkheid in het welslagen van de transitie. Het momentum is er. Zorgnet Vlaanderen roept alle partners op om samen rond de tafel te gaan zitten en een meerjarenmasterplan op te stellen.
Op het congres wordt ook de publicatie Together we care. Ziekenhuizen als schakels in een keten van zorg voorgesteld. Het boek analyseert de uitdagingen en schetst de krijtlijnen van het nieuwe zorgmodel.
