Zwangerschap is geen contra-indicatie als vaccinatie nodig is
"Tijdens de zwangerschap vaccineren we niet als het niet nodig is. Is het risico op blootstelling aan gelijk welke infectieziekte hoog, dan doen we het wel. We moeten echter streven naar een optimale preconceptionele raadpleging in de eerste lijn, met onder meer aandacht voor de vaccinatiekaart." Dat zegt Dr. Paul Ramaekers (UZA). Hij snijdt deze materie morgen aan in Leuven bij de opening van de Vaccinatieweek 2010.
Als gynaecoloog in het UZ Antwerpen is Paul Ramaekers uitsluitend actief in het domein van de prenatale geneeskunde. "We worden regelmatig geconfronteerd met zwangere vrouwen die onvolledig gevaccineerd zijn en dan bij ons terechtkomen met problemen", zegt hij. "Vanuit die bezorgdheid zijn we met de eerste lijn gaan bekijken wat we kunnen doen op het vlak van de preventie. In de eerste plaats willen we de vaccinatie bij zwangeren uit de taboesfeer halen. Al te vaak nog denken artsen dat het vaccineren van een zwangere vrouw gevaarlijk is. Dat is niet zo. Een zwangere vrouw is een patiënte die gevaccineerd mag worden en die zelfs gevaccineerd moet worden in een aantal omstandigheden", benadrukt Ramaekers.
Preconceptioneel onderzoek
Volgens de Antwerpse gynaecoloog zou iedere zwangere vrouw preconceptioneel al een check-up moeten ondergaan, met een controle van de vaccinatiekaart als één van de aandachtspunten. "Er bestaat in Vlaanderen een preconceptioneel onderzoek maar de uptake is enorm laag, veel lager dan bijvoorbeeld in Frankrijk waar dat erg goed georganiseerd is." Bij een dergelijke check-up kan worden nagekeken of de basisvaccinaties in orde zijn en kan via bloedname worden nagegaan of er effectief bescherming is tegen infecties als rubella en varicella. Zonodig kan er op dat moment nog een inhaalbeweging gebeuren. "De komende vijf tot tien jaar moeten we absoluut werk maken van die preconceptionele raadpleging. Dat is preventie en dus materie voor de eerste lijn."
Vaccineren indien nodig
"Als gynaecoloog zouden wij in principe geen werk mogen hebben inzake vaccinatie", zegt Paul Ramaekers. De praktijk is echter anders. "Veelal zijn we genoodzaakt om tijdens de eerste zwangerschapsraadpleging nog een inhaalbeweging te maken. Als op dat moment blijkt dat de vrouw bijvoorbeeld niet gevaccineerd is tegen rubella, geven we in eerste instantie de raad om het contact met de infectiebron te vermijden en in de postpartale periode te vaccineren." Vermijden van de infectiebron is immers het eerste principe tijdens de zwangerschap. "Is er echter een verhoogde kans op blootstelling aan hepatitis, bijvoorbeeld bij gezondheidswerkers, dan aarzelen we niet en vaccineren we ook tijdens de zwangerschap", benadrukt Ramaekers. "En dat geldt voor elke ziekte." De Antwerpse gynaecoloog onderstreept dat er geen contra-indicaties zijn om tijdens de zwangerschap te vaccineren als dat nodig is. "Er zijn weliswaar geen grote studies maar we weten uit ervaring, ook via de gegevens van de geneesmiddelenbewaking, dat vaccineren geen probleem is, zeker niet met de dode vaccins, maar evenmin met de levende vaccins die we gebruiken in het klassieke vaccinatieschema."
Kinkhoest + tetanos
Meer en meer aandacht is er preconceptioneel ook voor de bescherming tegen kinkhoest en tetanos. "Omdat we intussen weten dat het kinkhoestvaccin geen levenslange bescherming biedt, gaan we preconceptioneel hervaccineren. Het kadert in het concept van de cocoonvaccinatie en is niet onbelangrijk want kinkhoest komt opnieuw meer voor. Door de moeders – en vaders - te vaccineren, kunnen ze geen infectiebron meer vormen voor hun kinderen. In de VS gaan ze nog een stapje verder en krijgt iedere zwangere vrouw standaard een kinkhoestvaccin."
Interessant is volgens Paul Ramaekers het combinatievaccin tegen kinkhoest en tetanos. "Via de placenta migreren antistoffen van moeder naar kind. Studies in Afrika hebben aangetoond dat de tetanosvaccinatie van de moeders resulteert in een bescherming van de kinderen tegen de ziekte in het eerste levensjaar en in een belangrijke daling van de sterfte door neonatale tetanos."
Wat de terugbetaling betreft, pleit Dr. Ramaekers bij de bevoegde overheidsinstanties voor een vereenvoudiging. "Voor de kinkhoestvaccinatie is dat een heel ingewikkeld gebeuren. De patiënt moet de terugbetaling aanvragen en moet dus van de huisarts naar de adviseur, naar de apotheker, opnieuw naar de huisarts… Dat maakt het niet eenvoudig om mensen te motiveren."
Griepvaccin: absolute aanrader
Tot slot pleit Dr. Ramaekers voor een algemene griepvaccinatie van zwangere vrouwen. "In de eerste plaats omdat griep tijdens de zwangerschap gepaard gaat met meer moederlijke morbiditeit en mortaliteit. Bovendien heeft de infectie ook een weerslag op de foetus, met meer miskraam, vroeggeboorte en een verhoogde kans op afwijkingen." Concreet is het aanbevolen om alle vrouwen die zwanger zijn in het griepseizoen te vaccineren van zodra het eerste zwangerschapstrimester voorbij is. Ook gezondheidswerkers die frequent in contact komen met zwangere vrouwen (huisartsen, gynaecologen, vroedvrouwen,…) laten zich beter vaccineren omdat ze belangrijke vectoren zijn voor overdracht van de infectie.
Grootste problemen anno 2010?
De komende jaren zijn dus blijvende inspanningen nodig om ervoor te zorgen dat vrouwen, op het moment dat ze zwanger worden, optimaal gevaccineerd zijn. Ook in Vlaanderen. Al valt het voor de Vlaamse vrouwen, mits wat extra aandacht voor kinkhoest en griep, behoorlijk mee. Specifiek punt van zorg vormt de blijvende migratie uit Afrika en de toenemende instroom uit het vroegere Oostblok. "Vaak zijn deze mensen niet gevaccineerd, ofwel weten ze het niet. Bovendien is de communicatie niet altijd eenvoudig. Het risico besaat dat een aantal problemen zoals rhesusproblemen, streptokokkenkeelinfecties - die we hier al jaren niet meer zien - opnieuw opduiken. Specifieke aandacht is derhalve nodig voor deze bevolkingsgroepen."
Tot slot refereert Paul Ramaekers aan een aantal aandoeningen waarvoor nog geen vaccins voorhanden zijn, zoals infecties met CMV of parvovirus en toxoplasmose. "Als kinderen deze aandoeningen oplopen, zijn ze erg onschuldig. Als een zwangere vrouw ze doormaakt, kunnen ze tot ernstige foetale beschadiging leiden. Hier kunnen we alleen aan primaire preventie doen. En die moet deel uitmaken van het preconceptionele onderzoek", besluit hij.
Dr. Ramaekers is morgen één van de sprekers tijdens het symposium ‘Vaccinatie en zwangerschap’ in Antwerpen, een organisatie van het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid, naar aanleiding van de Vaccinatieweek 2010. Meer info: www.vaccinatieweek.be
Iedere zwangere vrouw ondergaat best preconceptioneel al een check-up, met een controle van de vaccinatiekaart als één van de aandachtspunten. © belpress
Heidi Van de Keere
