Het gebruik van elektroshocks in de psychiatrie in Vlaanderen is groter dan werd gedacht. Dat blijkt uit een onderzoek van het Netwerk Psychiatrie en Samenleving bij de Vlaamse psychiatrische voorzieningen, dat De Morgen kon inkijken. Opmerkelijk is ook dat het niet alleen gaat om patiënten met zware depressies. Ook bij dwangneuroses en gewone depressies worden tegenwoordig nog elektroshocks toegepast.
Het was de film One Flew over the Cuckoo's Nest met Jack Nicholson in de hoofdrol die het gebruik van elektroshocks in een scherp daglicht stelde. De gewelddadige beelden van patiënten die buiten hun wil om krachtige shocks kregen toegediend, deden in de jaren zeventig heel wat stof opwaaien. Mensenrechtenactivisten kwamen massaal op straat om de behandeling aan te klagen. Sindsdien is het gebruik van elektroshocks in een aantal landen verboden. In ons land mag het wel nog, zij het onder narcose en met allerhande voorzorgen voor de patiënt.
Die krijgt dan twee metalen plaatjes tegen voorhoofd of slapen of op zijn kruin. De plaatjes zijn verbonden met een toestel dat elektrische stroom levert, die van het ene plaatje naar het andere loopt via de hersenen. De ontlading van de hersencellen die daardoor wordt veroorzaakt, lokt normaal hevige spierstuiptrekkingen uit. Om dat te voorkomen krijgt de patiënt vooraf spierverslappende middelen en wordt hij tijdens de behandeling in slaap gehouden.
De techniek is nog altijd omstreden. Specialisten geven zelf toe dat ze niet precies weten wat het doet in het lichaam en waarom het precies effect heeft. De voorstanders wijzen steevast op de positieve effecten bij bepaalde patiënten. Tegenstanders klagen vooral de neveneffecten aan, zoals ernstig geheugenverlies.
Over hoe vaak het wordt gebruikt en bij wie, was tot nog toe maar weinig bekend. Het Netwerk psychiatrie en Samenleving, een groep van een vijftiental psychologen, psychiaters, farmacologen en enkele gewone patiënten, stuurde naar 42 psychiatrische voorzieningen in Vlaanderen een vragenlijst. Op één instelling na werkten ze alle mee aan het onderzoek. Met hun onderzoek willen ze het debat in ons land aanzwengelen.
"Heel wat mensen denken dat elektroshocks niet meer gebruikt worden voor de behandeling van psychiatrische patiënten, zeker niet in België", stelt Erik Rosseel van het Netwerk psychiatrie en Samenleving. Rosseel is doctor in de psychologie en oud-docent aan de vub. "Meer dan 85 procent van de ondervraagde voorzieningen, zowel psychiatrische ziekenhuizen als psychiatrische afdelingen van algemene en universitaire ziekenhuizen, zegt zelf de techniek toe te passen of patiënten door te sturen naar instellingen waar ze de aangepaste apparatuur hebben. Wat bijzonder veel is."
Elektroshock- of electroconvulsietherapie (ect) wordt binnen de psychiatrie aangezien als een beproefde methode voor zogenaamde therapieresistente depressieve patiënten, mensen dus bij wie alle andere behandelingen faalden. Maar uit het onderzoek blijkt dat zij lang niet de enige groep zijn die met ect behandeld wordt. "Uit de antwoorden van de hoofdgeneesheren blijkt dat er ook bij aandoeningen als manisch-depressieve psychose, schizofrene psychose en zelfs manie en dwangneurose naar ect gegrepen wordt", stelt Eric Rosseel. "Men wacht dus blijkbaar niet tot gebleken is dat psychofarmaca of psychotherapie niet effectief zijn."
Die krijgt dan twee metalen plaatjes tegen voorhoofd of slapen of op zijn kruin. De plaatjes zijn verbonden met een toestel dat elektrische stroom levert, die van het ene plaatje naar het andere loopt via de hersenen. De ontlading van de hersencellen die daardoor wordt veroorzaakt, lokt normaal hevige spierstuiptrekkingen uit. Om dat te voorkomen krijgt de patiënt vooraf spierverslappende middelen en wordt hij tijdens de behandeling in slaap gehouden.
De techniek is nog altijd omstreden. Specialisten geven zelf toe dat ze niet precies weten wat het doet in het lichaam en waarom het precies effect heeft. De voorstanders wijzen steevast op de positieve effecten bij bepaalde patiënten. Tegenstanders klagen vooral de neveneffecten aan, zoals ernstig geheugenverlies.
Over hoe vaak het wordt gebruikt en bij wie, was tot nog toe maar weinig bekend. Het Netwerk psychiatrie en Samenleving, een groep van een vijftiental psychologen, psychiaters, farmacologen en enkele gewone patiënten, stuurde naar 42 psychiatrische voorzieningen in Vlaanderen een vragenlijst. Op één instelling na werkten ze alle mee aan het onderzoek. Met hun onderzoek willen ze het debat in ons land aanzwengelen.
"Heel wat mensen denken dat elektroshocks niet meer gebruikt worden voor de behandeling van psychiatrische patiënten, zeker niet in België", stelt Erik Rosseel van het Netwerk psychiatrie en Samenleving. Rosseel is doctor in de psychologie en oud-docent aan de vub. "Meer dan 85 procent van de ondervraagde voorzieningen, zowel psychiatrische ziekenhuizen als psychiatrische afdelingen van algemene en universitaire ziekenhuizen, zegt zelf de techniek toe te passen of patiënten door te sturen naar instellingen waar ze de aangepaste apparatuur hebben. Wat bijzonder veel is."
Elektroshock- of electroconvulsietherapie (ect) wordt binnen de psychiatrie aangezien als een beproefde methode voor zogenaamde therapieresistente depressieve patiënten, mensen dus bij wie alle andere behandelingen faalden. Maar uit het onderzoek blijkt dat zij lang niet de enige groep zijn die met ect behandeld wordt. "Uit de antwoorden van de hoofdgeneesheren blijkt dat er ook bij aandoeningen als manisch-depressieve psychose, schizofrene psychose en zelfs manie en dwangneurose naar ect gegrepen wordt", stelt Eric Rosseel. "Men wacht dus blijkbaar niet tot gebleken is dat psychofarmaca of psychotherapie niet effectief zijn."
