Binnen de huidige zorg voor schizofreniepatiënten is te weinig aandacht voor zingeving en verliesverwerking. Behandelaars zijn veelal gericht op de medische en psychiatrische aspecten van de ziekte. Doordat zij onvoldoende oog hebben voor het existentiële lijden en bijbehorende levensvragen, hebben patiënten het gevoel dat hun verhaal niet gehoord wordt.
Dit roept bij behandelaar én patiënt onmacht op. Aanpassing van behandelmethoden kan leiden tot aanmerkelijke verbeteringen. Dat blijkt uit onderzoek van Hanneke Muthert. Zij promoveert op 8 november 2007 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Bij het lijden aan schizofrenie spelen verliesverwerkingsprocessen een grote rol. Patiënten moeten verliezen incasseren ten aanzien van hun gezondheid, van activiteiten en praktische vaardigheden, van sociale contacten en van dromen, verlangens en verwachtingen. Behandelaars focussen veelal op de erkenning van het verlies: de acceptatie van schizofrenie of een psychotische kwetsbaarheid. Aandacht voor de zoektocht van patiënten naar betekenis van wat hen overkomt, en erkenning van het unieke van hun ervaringen is minstens zo belangrijk, stelt Muthert. Zo verschuift de focus naar zin- en betekenisgeving en levensvisie.
Onvoldoende zelfreflectie
Een belangrijke constatering van Muthert is dat ondersteuning bij verliesverwerking geen vanzelfsprekend onderdeel blijkt in de zorg. Diverse oorzaken spelen daarbij een rol. Hulpverleners beschouwen zingeving vaak als een privégebeuren. Ook wordt nogal eens verondersteld dat ingewikkelde levensvragen bij de doelgroep geen rol van betekenis zouden spelen. Het kost hulpverleners veel moeite hun neiging tot oplossingsgericht handelen los te laten. Ook blijken zij veelal niet voldoende op hun eigen onmacht, zingeving en verliesverwerking te reflecteren. Daardoor zijn ze geneigd waarden uit hun eigen levensvisie als (morele) maatstaf te hanteren in hun patiëntencontacten.
training voor hulpverleners
Muthert trekt haar conclusies op basis van literatuuronderzoek en analyse van casussen uit de praktijk van de geestelijk verzorging bij ggz Drenthe in Assen. Bovendien ontwikkelde ze een nieuw verliesverwerkingsmodel en een bijbehorende training voor hulpverleners. Deze training stelt hen in staat beter te herkennen met welke levensvragen de patiënt worstelt. Ook leren hulpverleners patiënten beter te ondersteunen door levensvragen goed te 'horen en te zien' en 'erkenning te geven'. Uit de evaluatie van de training blijkt dat bij deze doelen aanmerkelijke verbeteringen worden waargenomen. De training is de eerste in zijn soort.
Breed inzetbaar
Van belang is dat het door Muthert opgestelde model voor verliesverwerking ook in andere situaties en bij andere (chronische) ziektes waardevol kan zijn. Hierbij valt te denken aan verliesverwerking door familieleden van alzheimerpatiënten, maar ook bij verliesverwerking bij een overlijdensgeval. Ook stelt Muthert dat geestelijk verzorgers, naast artsen en andere hulpverleners, een belangrijke rol kunnen spelen in de schizofreniezorg. Hiertoe moeten zij zich echter meer profileren op het terrein van verliesverwerking.
Bij het lijden aan schizofrenie spelen verliesverwerkingsprocessen een grote rol. Patiënten moeten verliezen incasseren ten aanzien van hun gezondheid, van activiteiten en praktische vaardigheden, van sociale contacten en van dromen, verlangens en verwachtingen. Behandelaars focussen veelal op de erkenning van het verlies: de acceptatie van schizofrenie of een psychotische kwetsbaarheid. Aandacht voor de zoektocht van patiënten naar betekenis van wat hen overkomt, en erkenning van het unieke van hun ervaringen is minstens zo belangrijk, stelt Muthert. Zo verschuift de focus naar zin- en betekenisgeving en levensvisie.
Onvoldoende zelfreflectie
Een belangrijke constatering van Muthert is dat ondersteuning bij verliesverwerking geen vanzelfsprekend onderdeel blijkt in de zorg. Diverse oorzaken spelen daarbij een rol. Hulpverleners beschouwen zingeving vaak als een privégebeuren. Ook wordt nogal eens verondersteld dat ingewikkelde levensvragen bij de doelgroep geen rol van betekenis zouden spelen. Het kost hulpverleners veel moeite hun neiging tot oplossingsgericht handelen los te laten. Ook blijken zij veelal niet voldoende op hun eigen onmacht, zingeving en verliesverwerking te reflecteren. Daardoor zijn ze geneigd waarden uit hun eigen levensvisie als (morele) maatstaf te hanteren in hun patiëntencontacten.
training voor hulpverleners
Muthert trekt haar conclusies op basis van literatuuronderzoek en analyse van casussen uit de praktijk van de geestelijk verzorging bij ggz Drenthe in Assen. Bovendien ontwikkelde ze een nieuw verliesverwerkingsmodel en een bijbehorende training voor hulpverleners. Deze training stelt hen in staat beter te herkennen met welke levensvragen de patiënt worstelt. Ook leren hulpverleners patiënten beter te ondersteunen door levensvragen goed te 'horen en te zien' en 'erkenning te geven'. Uit de evaluatie van de training blijkt dat bij deze doelen aanmerkelijke verbeteringen worden waargenomen. De training is de eerste in zijn soort.
Breed inzetbaar
Van belang is dat het door Muthert opgestelde model voor verliesverwerking ook in andere situaties en bij andere (chronische) ziektes waardevol kan zijn. Hierbij valt te denken aan verliesverwerking door familieleden van alzheimerpatiënten, maar ook bij verliesverwerking bij een overlijdensgeval. Ook stelt Muthert dat geestelijk verzorgers, naast artsen en andere hulpverleners, een belangrijke rol kunnen spelen in de schizofreniezorg. Hiertoe moeten zij zich echter meer profileren op het terrein van verliesverwerking.
