LEUVEN - De vergrijzing doet de vraag naar bloed voor transfusies toenemen. Maar nieuwe medische technieken doen artsen dan weer zuiniger met het kostbare menselijke product omspringen. Nieuwe donoren, zeker van veelgevraagde bloedgroepen, blijven welkom.
Het zijn gewone burgers die vrijwillig en onbaatzuchtig bloed geven en zo mensenlevens redden. Vorig jaar telde het Rode Kruis (RK) Vlaanderen, de erkende organisatie voor bloedinzamelingen, er zo meer dan 170.000. Sinds het Rode Kruis een Vlaamse vleugel kreeg in 1972 hebben al een miljoen Vlamingen zich laten prikken om anderen te helpen.
In de ziekenhuizen vindt al dat aangeleverde bloed gretig aftrek. De grootste afnemers van bloed zijn de kankerpatiënten. Ook de chirurgie is een bloedverbruiker, onder meer ook voor slachtoffers van ongevallen.
'Maar het gebruik van bloedtransfusies is de jongste jaren fel afgenomen', zegt hematoloog professor Marc Boogaerts van het UZ Gasthuisberg in Leuven, 'allereerst door het gebruik van middelen die de patiënt helpen zelf extra bloed aan te maken. Het befaamdste daarvan is epo, bekend uit de dopingverhalen. In de kankergeneeskunde kan dat de bloedvraag met een kwart doen krimpen.'
Bij transplantaties en in de chirurgie worden dan weer veel bloedsparende technieken gebruikt, denk maar aan de kijkoperaties of laparoscopie. Dat kan tien tot vijftien procent bloed besparen.
Ten derde wordt er zuiniger met bloed omgesprongen. Zo kan het bloed van een patiënt tijdens de operatie afgetapt, gezuiverd en opnieuw ingebracht worden. Een heupoperatie is daar een voorbeeld van. Of patiënten wordt kort voor een operatie bloed afgenomen dat tijdens de ingreep opnieuw toegediend wordt.
Door de hogere bloedveiligheid gaat niet-gebruikt bloed ook terug naar de bloedbank, terwijl het vroeger al eens als verloren beschouwd werd. Ook al goed voor een besparing van zowat tien procent. Al deze bezuinigingen hebben ertoe geleid dat schaarste in de bloedvoorraden zeldzamer is geworden, althans in Vlaanderen. Ook al zorgen de vakantieperiodes nog wel eens voor een kritisch laag niveau. Veelal van de veelgevraagde bloedgroepen zoals O.
Nog een aspect van de nieuwe zuinigheid is dat er nog zelden 'vol' bloed aangewend wordt. Het zijn de bestanddelen die gebruikt worden: rode bloedcellen, eiwitten, antistoffen, plaatjes.
'Als je alleen plasma nodig hebt, dien je als arts alleen plasma toe. Vol bloed gebruiken, wordt tegenwoordig zelfs als een kunstfout beschouwd', zegt Marc Boogaerts.
'Als er geen transfusie moet, doen we het niet. Het blijft een gevaarlijke ingreep. Bloed is een levend weefsel. Er zijn zo veel risico's op besmetting.'
En het is niet omdat je als burger vol bloed schenkt dat dat ook als dusdanig gebruikt wordt. Neen, in de labs van het RK wordt het meteen verwerkt en gesplitst.
De medische technieken mogen dan bloedsparend geworden zijn, tegelijk is er de vergrijzing. 'Er komen meer oude patiënten, die de vraag naar bloed doen toenemen', zegt dokter Martine Baeten van de Dienst voor het Bloed van het Rode Kruis.
Boogaerts beaamt. 'Er zijn elk jaar meer kankers met zwaardere en meer ingewikkelde behandelingen en die drijven de behoefte aan bloed op. Ook het aantal orgaantransplantaties stijgt nog. Door de vergrijzing zien we ook meer patiënten die chronisch bloed nodig hebben maar die kunnen we voor een stuk met epo helpen.'
Toekomstmuziek is kunstmatig bloed. Daar is al lang sprake van, maar het is nog geen realiteit. 'Toch komt het eraan', voorspelt Boogaerts, 'er gebeuren proefnemingen op mensen. Over vijf tot tien jaar wordt het gangbaar.'
Het Rode Kruis blijft vragende partij voor bloedgevers, omdat er jaarlijks 25.000 tot 30.000 afhaken. 'Als we een oproep in de media lanceren, heeft dat doorgaans meteen een gunstig effect', zegt dokter Martine Baeten van de Dienst voor het Bloed van het RK. 'De vaste donoren treden op als ambassadeurs, zij bewegen anderen om hetzelfde te doen.'
Het RK schrijft de bekende donoren aan, en stuurt ze indien nodig zelfs een sms om zich aan te bieden, zeker als ze een gegeerde bloedgroep zoals O-negatief hebben. Dat is wel erg dwingend. 'Ach, onze donoren zijn heel gewillig, het zijn schatten', looft Baeten.
Er blijkt geen type-profiel van de Vlaamse bloedgever te bestaan. 'ouderen en jongeren, mannen en vrouwen, rijk en arm doen het. Wel komen ouderen iets frequenter. Uit de statistieken blijkt dat de veertigers en de mannen het best vertegenwoordigd zijn.
De Vlaamse bloedinzameling staat wat efficiëntie betreft aan de internationale top. 'Er is nog nooit bloed uit het buitenland ingevoerd moeten worden', constateert Martine Baeten.
Onlangs nog kwamen er Britten kijken. Zij zagen dat de inzamelingen in de Vlaamse gemeenten 's avonds meer succes hebben dan hun middagsessies. 'Wij doen een beroep op de mensen als ze thuis zijn en er iemand op de kinderen kan letten', verklaart Baeten nuchter.
In de ziekenhuizen vindt al dat aangeleverde bloed gretig aftrek. De grootste afnemers van bloed zijn de kankerpatiënten. Ook de chirurgie is een bloedverbruiker, onder meer ook voor slachtoffers van ongevallen.
'Maar het gebruik van bloedtransfusies is de jongste jaren fel afgenomen', zegt hematoloog professor Marc Boogaerts van het UZ Gasthuisberg in Leuven, 'allereerst door het gebruik van middelen die de patiënt helpen zelf extra bloed aan te maken. Het befaamdste daarvan is epo, bekend uit de dopingverhalen. In de kankergeneeskunde kan dat de bloedvraag met een kwart doen krimpen.'
Bij transplantaties en in de chirurgie worden dan weer veel bloedsparende technieken gebruikt, denk maar aan de kijkoperaties of laparoscopie. Dat kan tien tot vijftien procent bloed besparen.
Ten derde wordt er zuiniger met bloed omgesprongen. Zo kan het bloed van een patiënt tijdens de operatie afgetapt, gezuiverd en opnieuw ingebracht worden. Een heupoperatie is daar een voorbeeld van. Of patiënten wordt kort voor een operatie bloed afgenomen dat tijdens de ingreep opnieuw toegediend wordt.
Door de hogere bloedveiligheid gaat niet-gebruikt bloed ook terug naar de bloedbank, terwijl het vroeger al eens als verloren beschouwd werd. Ook al goed voor een besparing van zowat tien procent. Al deze bezuinigingen hebben ertoe geleid dat schaarste in de bloedvoorraden zeldzamer is geworden, althans in Vlaanderen. Ook al zorgen de vakantieperiodes nog wel eens voor een kritisch laag niveau. Veelal van de veelgevraagde bloedgroepen zoals O.
Nog een aspect van de nieuwe zuinigheid is dat er nog zelden 'vol' bloed aangewend wordt. Het zijn de bestanddelen die gebruikt worden: rode bloedcellen, eiwitten, antistoffen, plaatjes.
'Als je alleen plasma nodig hebt, dien je als arts alleen plasma toe. Vol bloed gebruiken, wordt tegenwoordig zelfs als een kunstfout beschouwd', zegt Marc Boogaerts.
'Als er geen transfusie moet, doen we het niet. Het blijft een gevaarlijke ingreep. Bloed is een levend weefsel. Er zijn zo veel risico's op besmetting.'
En het is niet omdat je als burger vol bloed schenkt dat dat ook als dusdanig gebruikt wordt. Neen, in de labs van het RK wordt het meteen verwerkt en gesplitst.
De medische technieken mogen dan bloedsparend geworden zijn, tegelijk is er de vergrijzing. 'Er komen meer oude patiënten, die de vraag naar bloed doen toenemen', zegt dokter Martine Baeten van de Dienst voor het Bloed van het Rode Kruis.
Boogaerts beaamt. 'Er zijn elk jaar meer kankers met zwaardere en meer ingewikkelde behandelingen en die drijven de behoefte aan bloed op. Ook het aantal orgaantransplantaties stijgt nog. Door de vergrijzing zien we ook meer patiënten die chronisch bloed nodig hebben maar die kunnen we voor een stuk met epo helpen.'
Toekomstmuziek is kunstmatig bloed. Daar is al lang sprake van, maar het is nog geen realiteit. 'Toch komt het eraan', voorspelt Boogaerts, 'er gebeuren proefnemingen op mensen. Over vijf tot tien jaar wordt het gangbaar.'
Het Rode Kruis blijft vragende partij voor bloedgevers, omdat er jaarlijks 25.000 tot 30.000 afhaken. 'Als we een oproep in de media lanceren, heeft dat doorgaans meteen een gunstig effect', zegt dokter Martine Baeten van de Dienst voor het Bloed van het RK. 'De vaste donoren treden op als ambassadeurs, zij bewegen anderen om hetzelfde te doen.'
Het RK schrijft de bekende donoren aan, en stuurt ze indien nodig zelfs een sms om zich aan te bieden, zeker als ze een gegeerde bloedgroep zoals O-negatief hebben. Dat is wel erg dwingend. 'Ach, onze donoren zijn heel gewillig, het zijn schatten', looft Baeten.
Er blijkt geen type-profiel van de Vlaamse bloedgever te bestaan. 'ouderen en jongeren, mannen en vrouwen, rijk en arm doen het. Wel komen ouderen iets frequenter. Uit de statistieken blijkt dat de veertigers en de mannen het best vertegenwoordigd zijn.
De Vlaamse bloedinzameling staat wat efficiëntie betreft aan de internationale top. 'Er is nog nooit bloed uit het buitenland ingevoerd moeten worden', constateert Martine Baeten.
Onlangs nog kwamen er Britten kijken. Zij zagen dat de inzamelingen in de Vlaamse gemeenten 's avonds meer succes hebben dan hun middagsessies. 'Wij doen een beroep op de mensen als ze thuis zijn en er iemand op de kinderen kan letten', verklaart Baeten nuchter.
