Heeft een klein Vlaams geneesmiddelenbedrijf de remedie tegen de ziekenhuisbacterie in handen?
DAT beest zat gewoon in de grond bij de Zwarte Zee'', zegt Leuvenaar Ludo Haazen over de voorlopig naamloze bacterie die klaarspeelt waar artsen over de hele wereld van dromen: ze maakt een nieuw antibioticum. Haazen, die het antibioticum op de markt hoopt te krijgen, maakt zich sterk dat het straks de gevreesde ziekenhuisbacterie de baas kan.
Zo'n nieuw antibioticum is meer dan welkom, want artsen krijgen tegenwoordig steeds vaker te maken met hardnekkige bacteriële infecties, die matig of niet reageren op antibiotica die nu in de ziekenhuisapotheek voorhanden zijn. Zeker op intensieve-zorgafdelingen, waar mensen massaal aan infusen en sondes liggen, krijgen artsen geregeld te maken met nare en lastig te bestrijden infecties door bacteriën als Staphylococcus aureus, die ongevoelig zijn geworden voor krachtige antibiotica als methicilline.
Haazen richtte samen met de Nederlander Gert Eussen het bedrijf Reseda op. Het antibioticum waar ze hun hoop op hebben gesteld, werd al dertig jaar geleden ontdekt, door Oekraïense wetenschappers. Waarom het nu pas tot ontwikkeling wordt gebracht, is een verhaal over de Sovjet-Unie en de val van het IJzeren Gordijn (zie: Oorsprong batumine ligt in Kiev) .
Met de hulp van Reseda moet het medicijn, dat de Oekraïeners batumine doopten naar het Georgische dorp waar het uit de grond werd gehaald, nu wel de markt halen. Het Vlaamse bedrijf gaat het Oekraïense onderzoek, dat al aantoonde dat batumine de ziekenhuisbacterie kan verslaan, volgens westerse kwaliteitsnormen overdoen. ,,Het onderzoek in Oekraïne gebeurde met een product dat maar voor 80 procent zuiver was'', legt Haazen uit, ,,en met methoden uit de jaren vijftig. Dat volstaat natuurlijk niet om een medicijn op de westerse geneesmiddelenmarkt geregistreerd te krijgen. We gaan het werk daarom hier over doen, volgens de westerse regels van de kunst.''
Voor het onderzoek is contact gezocht met acht Vlaamse onderzoeksgroepen. Zo gaat Erick Vandamme van de UGent de Oekraïense bacterie kweken en aanleveren aan zijn collega's Jos Hoogmartens en Piet Herdewijn van de KU Leuven, die er de scheikundige structuur van zullen proberen te bepalen. Andere onderzoekers, onder wie Paul Tulkens van de UCL, zoeken uit hoe het antibioticum de bacterie het hoekje om helpt.
Reseda hoopt batumine allereerst op de markt te kunnen brengen als een neuszalf, die moet verhinderen dat mensen die gevaarlijke ziekenhuisbacteriën bij zich dragen, ze aan andere mensen doorgeven. ,,Dat kan om medisch personeel gaan, maar ook om kerngezonde mensen die het ziekenhuis binnenkomen voor bijvoorbeeld een heupoperatie'', legt Gert Eussen uit. ,,De bacterie houdt zich immers vaak schuil in de neusholte van gezonde mensen, zonder dat ze er last van hebben. Maar als ze de bacterie overdragen op verzwakte patiënten, die met sondes en infusen in het ziekenhuis liggen, wordt het wel een probleem. Door dagelijks een antibiotische neuszalf te gebruiken kan worden voorkomen dat gezonde 'dragers'anderen met een resistente bacterie besmetten, die er wél flink ziek van kunnen worden.''
Dagelijks gebruik van de zalf hoeft geen problemen op te leveren, zegt Haazen, want batumine is een smalspectrumantibioticum, dat enkel Stafylococcen doodt, en goedaardige bacteriën met rust laat. ,,Zo creëer je geen onnodige resistentie. Het is de droom van elke microbioloog.''
Reseda hoopt batumine later ook als siroop of pil op de markt te brengen, of het antibioticum te gaan gebruiken als coating , om chirurgische instrumenten of sondemateriaal mee te ontsmetten. Experimenten op de Leuvense Gasthuisberg hebben volgens Ludo Haazen uitgewezen dat batumine veel in zijn mars heeft tegen zwaar resistente stammen van de ziekenhuisbacterie. Jan Verhaegen, diensthoofd van de afdeling experimentele laboratoriumgeneeskunde van de KU Leuven die de tests deed, bevestigt dat activiteit werd gemeten, maar vindt het nog te vroeg voor definitieve uitspraken. ,,We hebben de stof in vitro bij enkele mrsa-stammen (methicilline-resistente Staphylococcus aureus, red) uitgeprobeerd. Helaas konden we geen precieze gegevens krijgen over de zuiverheidsgraad van het product, noch de concentratie ervan controleren. Nu al zeggen dat dit medicijn infectie met de ziekenhuisbacterie voorkomt, is voorbarig.''
Maar veelbelovend is het wel, vindt Jos Hoogmartens van de KU Leuven, die door Reseda is aangezocht om batumine te analyseren. ,,Voorlopig onderzoek leert dat het een zuur is, een relatief klein molecule met een eenvoudige structuur'', zegt Hoogmartens. ,,Het is een heel nieuwe klasse antibiotica.''
Reseda is een klein biotechnologiebedrijf. Als grote farmabedrijven het al financiële zelfmoord vinden om een antibioticum op de markt te brengen, hoe zou een klein bedrijf daar dan in slagen? Volgens Gert Eussen, die als manager aardig wat ervaring heeft in de medische sector, vallen de kosten wel mee. ,,Als je van nul begint, ben je al gauw 800 miljoen euro kwijt aan onderzoek en ontwikkeling en ben je gauw twaalf tot dertien jaar aan de slag. Maar in het geval van batumine vertrekken we niet van nul - ik noem het molecule overigens liever bij zijn onderzoeksnaam Res:0010, om het onderscheid te maken met het niet geheel zuivere product dat in Oekraïne werd onderzocht.''
Reseda neemt weinig risico, vindt ook Haazen. ,,Dat batumine wérkt, is in Oekraïne bewezen. Dankzij het werk van onze Oekraïense collega's weten we wat de uitkomst van onze studie zal zijn. We moeten haar enkel nog uitvoeren.''
,,Bij de ontwikkeling van een antibiotische zalf komt heel wat minder kijken dan bij die van een pil of een injectievloeistof'', zegt Eussen: ,,Je hoeft niet na te gaan wat de halfwaardetijd van je molecule is in het bloed, de dierstudies zijn niet zo zwaar, en de klinische experimenten bij mensen schieten beter op. De ontwikkeling van een product in deze markt is aanzienlijk gemakkelijker en goedkoper dan wanneer je bijvoorbeeld een antibioticum voor infuus in de markt wil zetten. We denken dat we zullen toekomen met vijf miljoen euro, en hopen ons product binnen drieënhalf jaar op de markt te hebben.''
Zo'n nieuw antibioticum is meer dan welkom, want artsen krijgen tegenwoordig steeds vaker te maken met hardnekkige bacteriële infecties, die matig of niet reageren op antibiotica die nu in de ziekenhuisapotheek voorhanden zijn. Zeker op intensieve-zorgafdelingen, waar mensen massaal aan infusen en sondes liggen, krijgen artsen geregeld te maken met nare en lastig te bestrijden infecties door bacteriën als Staphylococcus aureus, die ongevoelig zijn geworden voor krachtige antibiotica als methicilline.
Haazen richtte samen met de Nederlander Gert Eussen het bedrijf Reseda op. Het antibioticum waar ze hun hoop op hebben gesteld, werd al dertig jaar geleden ontdekt, door Oekraïense wetenschappers. Waarom het nu pas tot ontwikkeling wordt gebracht, is een verhaal over de Sovjet-Unie en de val van het IJzeren Gordijn (zie: Oorsprong batumine ligt in Kiev) .
Met de hulp van Reseda moet het medicijn, dat de Oekraïeners batumine doopten naar het Georgische dorp waar het uit de grond werd gehaald, nu wel de markt halen. Het Vlaamse bedrijf gaat het Oekraïense onderzoek, dat al aantoonde dat batumine de ziekenhuisbacterie kan verslaan, volgens westerse kwaliteitsnormen overdoen. ,,Het onderzoek in Oekraïne gebeurde met een product dat maar voor 80 procent zuiver was'', legt Haazen uit, ,,en met methoden uit de jaren vijftig. Dat volstaat natuurlijk niet om een medicijn op de westerse geneesmiddelenmarkt geregistreerd te krijgen. We gaan het werk daarom hier over doen, volgens de westerse regels van de kunst.''
Voor het onderzoek is contact gezocht met acht Vlaamse onderzoeksgroepen. Zo gaat Erick Vandamme van de UGent de Oekraïense bacterie kweken en aanleveren aan zijn collega's Jos Hoogmartens en Piet Herdewijn van de KU Leuven, die er de scheikundige structuur van zullen proberen te bepalen. Andere onderzoekers, onder wie Paul Tulkens van de UCL, zoeken uit hoe het antibioticum de bacterie het hoekje om helpt.
Reseda hoopt batumine allereerst op de markt te kunnen brengen als een neuszalf, die moet verhinderen dat mensen die gevaarlijke ziekenhuisbacteriën bij zich dragen, ze aan andere mensen doorgeven. ,,Dat kan om medisch personeel gaan, maar ook om kerngezonde mensen die het ziekenhuis binnenkomen voor bijvoorbeeld een heupoperatie'', legt Gert Eussen uit. ,,De bacterie houdt zich immers vaak schuil in de neusholte van gezonde mensen, zonder dat ze er last van hebben. Maar als ze de bacterie overdragen op verzwakte patiënten, die met sondes en infusen in het ziekenhuis liggen, wordt het wel een probleem. Door dagelijks een antibiotische neuszalf te gebruiken kan worden voorkomen dat gezonde 'dragers'anderen met een resistente bacterie besmetten, die er wél flink ziek van kunnen worden.''
Dagelijks gebruik van de zalf hoeft geen problemen op te leveren, zegt Haazen, want batumine is een smalspectrumantibioticum, dat enkel Stafylococcen doodt, en goedaardige bacteriën met rust laat. ,,Zo creëer je geen onnodige resistentie. Het is de droom van elke microbioloog.''
Reseda hoopt batumine later ook als siroop of pil op de markt te brengen, of het antibioticum te gaan gebruiken als coating , om chirurgische instrumenten of sondemateriaal mee te ontsmetten. Experimenten op de Leuvense Gasthuisberg hebben volgens Ludo Haazen uitgewezen dat batumine veel in zijn mars heeft tegen zwaar resistente stammen van de ziekenhuisbacterie. Jan Verhaegen, diensthoofd van de afdeling experimentele laboratoriumgeneeskunde van de KU Leuven die de tests deed, bevestigt dat activiteit werd gemeten, maar vindt het nog te vroeg voor definitieve uitspraken. ,,We hebben de stof in vitro bij enkele mrsa-stammen (methicilline-resistente Staphylococcus aureus, red) uitgeprobeerd. Helaas konden we geen precieze gegevens krijgen over de zuiverheidsgraad van het product, noch de concentratie ervan controleren. Nu al zeggen dat dit medicijn infectie met de ziekenhuisbacterie voorkomt, is voorbarig.''
Maar veelbelovend is het wel, vindt Jos Hoogmartens van de KU Leuven, die door Reseda is aangezocht om batumine te analyseren. ,,Voorlopig onderzoek leert dat het een zuur is, een relatief klein molecule met een eenvoudige structuur'', zegt Hoogmartens. ,,Het is een heel nieuwe klasse antibiotica.''
Reseda is een klein biotechnologiebedrijf. Als grote farmabedrijven het al financiële zelfmoord vinden om een antibioticum op de markt te brengen, hoe zou een klein bedrijf daar dan in slagen? Volgens Gert Eussen, die als manager aardig wat ervaring heeft in de medische sector, vallen de kosten wel mee. ,,Als je van nul begint, ben je al gauw 800 miljoen euro kwijt aan onderzoek en ontwikkeling en ben je gauw twaalf tot dertien jaar aan de slag. Maar in het geval van batumine vertrekken we niet van nul - ik noem het molecule overigens liever bij zijn onderzoeksnaam Res:0010, om het onderscheid te maken met het niet geheel zuivere product dat in Oekraïne werd onderzocht.''
Reseda neemt weinig risico, vindt ook Haazen. ,,Dat batumine wérkt, is in Oekraïne bewezen. Dankzij het werk van onze Oekraïense collega's weten we wat de uitkomst van onze studie zal zijn. We moeten haar enkel nog uitvoeren.''
,,Bij de ontwikkeling van een antibiotische zalf komt heel wat minder kijken dan bij die van een pil of een injectievloeistof'', zegt Eussen: ,,Je hoeft niet na te gaan wat de halfwaardetijd van je molecule is in het bloed, de dierstudies zijn niet zo zwaar, en de klinische experimenten bij mensen schieten beter op. De ontwikkeling van een product in deze markt is aanzienlijk gemakkelijker en goedkoper dan wanneer je bijvoorbeeld een antibioticum voor infuus in de markt wil zetten. We denken dat we zullen toekomen met vijf miljoen euro, en hopen ons product binnen drieënhalf jaar op de markt te hebben.''
