Op vraag van het RIZIV ging het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) na of het zinvol is om gezonde vrouwen tussen 40 en 49 jaar, zonder symptomen of zonder verhoogd risico in de familie, te screenen op borstkanker. Dergelijke screening zou betekenen dat bijna 800.000 vrouwen jaarlijks zouden worden uitgenodigd voor een mammografie. Het KCE stelde vast dat bij de screening van deze leeftijdsgroep de mogelijke nadelen wel eens groter zouden kunnen zijn dan de voordelen.
Het risico om van kanker' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>borstkanker te sterven is al vrij klein in deze groep. Door een systematische screening zouden jaarlijks ongeveer 24 overlijdens kunnen vermeden worden, maar de straling van de mammografie bij die honderdduizenden vrouwen zou tot 40 extra kankers en 16 sterfgevallen kunnen veroorzaken. Door de screening worden ook een heel aantal kleine letsels ontdekt en behandeld die nooit tot een dodelijke kanker zouden doorgegroeid zijn. Ook dit leidt tot onnodige ongerustheid en overbodige en schadelijke medische ingrepen, zoals borstamputaties en bestralingen bij tientallen vrouwen.
De bedoeling van borstkankerscreening is om beginnende kankers vroegtijdig te ontdekken en te behandelen, nog voor ze symptomen geven. Zo hoopt men niet alleen het aantal sterfgevallen door borstkanker te verminderen, maar ook de nodige behandeling van de opgespoorde kankers minder zwaar te maken. Het onderzoek richt zich dus per definitie tot alle gezonde vrouwen, zonder symptomen, van een bepaalde leeftijdsgroep. Vandaag is dit tussen 50 en 69 jaar. Heeft het zin om dit reeds vanaf 40 jaar te doen, of wegen de mogelijke voordelen niet op tegen de risico’s in deze leeftijdsgroep? Zeker bij vrouwen die geen verhoogd risico op borstkanker in de familie hebben? Dit is de vraag waarover het KCE zich heeft gebogen, op vraag van het riziv.
Sterfterisico door borstkanker is al vrij laag, screening zou jaarlijks ongeveer 24 levens redden
België telt bijna 800.000 vrouwen tussen 40 en 49 jaar oud. Jaarlijks wordt er bij 1600 (0,2%)van hen borstkanker vastgesteld. Van die 1600 zullen er 160 (10%) ook effectief aan de ziekte overlijden. Het risico om van borstkanker te sterven blijft voor deze leeftijdsgroep dus toch vrij laag, en dit risico is de laatste jaren steeds lager geworden.
Op basis van de wetenschappelijke literatuur en de ruwe gegevens die in België beschikbaar zijn, schatten de onderzoekers dat door borstkankerscreening uit te breiden naar de veertigers jaarlijks ongeveer 24 (tussen de 8 en de 48) levens zouden kunnen worden gered. Om dit resultaat te bereiken zouden wel alle 800.000 vrouwen uit die leeftijdsgroep moeten uitgenodigd worden. De ervaring leert dat uiteindelijk bij zowat 360.000 van hen effectief een mammografie zal worden uitgevoerd. Dit zal leiden tot meer dan 16.000 biopsies (verwijdering van stukje borstweefsel voor onderzoek), gevolgd door tussen de 160 en de 800 volledige of gedeeltelijke borstamputaties (mastectomie).
Nadelen
Sterfte en kanker door straling bij mammografie
Een belangrijk risico van de screening is de straling bij de mammografie. Deze zou tot 40 extra gevallen van kanker en 16 overlijdens kunnen leiden.
overdiagnose en overbehandeling
Niet alle door mammografie opgespoorde kankercellen hadden zich automatisch ontwikkeld tot een echte kanker. Er zijn ook kleine tumoren die niet of zeer traag evolueren en die soms zelfs verdwijnen. Omdat men de vrouw niet in de onzekerheid kan laten, zal de ontdekking van zo’n tumor meestal aanleiding geven tot een medische ingreep (biopsie, borstverwijdering, chemotherapie,enz.), terwijl niemand kan weten of dit ooit nodig was geweest. In de VS vormen dit soort tumoren bijna 30 % van de opgespoorde kankers bij de vrouwelijke veertigers, en stelde men bij borstkankerscreening bij veertigers een toename van de borstverwijderingen vast, terwijl de screening net als doel had dit soort ingrepen te doen verminderen. Intussen wordt borstkankerscreening er voor deze leeftijdsgroep niet meer aanbevolen.
Problemen bij de interpretatie van de mammografie
Zoals bij elke radiografie moet ook een mammografie ‘gelezen en geďnterpreteerd’ worden. Bij vrouwen jonger dan 50 bevat de borst nog veel klierweefsel, wat de interpretatie van de beelden er niet gemakkelijker op maakt. Wanneer men meer dan driehonderdduizend gezonde vrouwen onderzoekt, zijn er onvermijdelijk vele duizenden die geconfronteerd worden met een ‘vals positief’ resultaat: er wordt op de beelden een afwijking opgemerkt en bijgevolg worden er bijkomende onderzoeken, meestal een biopsie, uitgevoerd. Uiteindelijk blijkt het vals alarm te zijn. Dit brengt uiteraard veel angst met zich mee. De onderzoekers berekenden op basis van gegevens uit andere landen dat als een veertiger elk jaar een mammografie ondergaat gedurende 10 jaar, een op twee onder hen minstens eenmaal zal geconfronteerd worden met een vals positief resultaat.
Anderzijds is er ook een klein risico op een ‘vals negatief’ resultaat. Daardoor zouden vrouwen, ten onrechte gerustgesteld, een medische consultatie kunnen uitstellen op het moment dat er symptomen (bvb een voelbaar knobbeltje) zijn.
Conclusie: screening niet aanbevolen, vrouwen goed informeren over mammografie
Door de vrij beperkte voordelen en het aanzienlijke risico op negatieve effecten beveelt het KCE de opsporing van borstkanker bij veertigers zonder symptomen of verhoogd risico niet aan.
Ruim 1 op 5 vrouwelijke veertigers onderging in 2008 een mammografie. Het KCE pleit ervoor om alle vrouwen die preventief een mammografie wensen, goed te informeren over de voordelen, de beperkingen en de risico’s van deze opsporingstechniek.
De bedoeling van borstkankerscreening is om beginnende kankers vroegtijdig te ontdekken en te behandelen, nog voor ze symptomen geven. Zo hoopt men niet alleen het aantal sterfgevallen door borstkanker te verminderen, maar ook de nodige behandeling van de opgespoorde kankers minder zwaar te maken. Het onderzoek richt zich dus per definitie tot alle gezonde vrouwen, zonder symptomen, van een bepaalde leeftijdsgroep. Vandaag is dit tussen 50 en 69 jaar. Heeft het zin om dit reeds vanaf 40 jaar te doen, of wegen de mogelijke voordelen niet op tegen de risico’s in deze leeftijdsgroep? Zeker bij vrouwen die geen verhoogd risico op borstkanker in de familie hebben? Dit is de vraag waarover het KCE zich heeft gebogen, op vraag van het riziv.
Sterfterisico door borstkanker is al vrij laag, screening zou jaarlijks ongeveer 24 levens redden
België telt bijna 800.000 vrouwen tussen 40 en 49 jaar oud. Jaarlijks wordt er bij 1600 (0,2%)van hen borstkanker vastgesteld. Van die 1600 zullen er 160 (10%) ook effectief aan de ziekte overlijden. Het risico om van borstkanker te sterven blijft voor deze leeftijdsgroep dus toch vrij laag, en dit risico is de laatste jaren steeds lager geworden.
Op basis van de wetenschappelijke literatuur en de ruwe gegevens die in België beschikbaar zijn, schatten de onderzoekers dat door borstkankerscreening uit te breiden naar de veertigers jaarlijks ongeveer 24 (tussen de 8 en de 48) levens zouden kunnen worden gered. Om dit resultaat te bereiken zouden wel alle 800.000 vrouwen uit die leeftijdsgroep moeten uitgenodigd worden. De ervaring leert dat uiteindelijk bij zowat 360.000 van hen effectief een mammografie zal worden uitgevoerd. Dit zal leiden tot meer dan 16.000 biopsies (verwijdering van stukje borstweefsel voor onderzoek), gevolgd door tussen de 160 en de 800 volledige of gedeeltelijke borstamputaties (mastectomie).
Nadelen
Sterfte en kanker door straling bij mammografie
Een belangrijk risico van de screening is de straling bij de mammografie. Deze zou tot 40 extra gevallen van kanker en 16 overlijdens kunnen leiden.
overdiagnose en overbehandeling
Niet alle door mammografie opgespoorde kankercellen hadden zich automatisch ontwikkeld tot een echte kanker. Er zijn ook kleine tumoren die niet of zeer traag evolueren en die soms zelfs verdwijnen. Omdat men de vrouw niet in de onzekerheid kan laten, zal de ontdekking van zo’n tumor meestal aanleiding geven tot een medische ingreep (biopsie, borstverwijdering, chemotherapie,enz.), terwijl niemand kan weten of dit ooit nodig was geweest. In de VS vormen dit soort tumoren bijna 30 % van de opgespoorde kankers bij de vrouwelijke veertigers, en stelde men bij borstkankerscreening bij veertigers een toename van de borstverwijderingen vast, terwijl de screening net als doel had dit soort ingrepen te doen verminderen. Intussen wordt borstkankerscreening er voor deze leeftijdsgroep niet meer aanbevolen.
Problemen bij de interpretatie van de mammografie
Zoals bij elke radiografie moet ook een mammografie ‘gelezen en geďnterpreteerd’ worden. Bij vrouwen jonger dan 50 bevat de borst nog veel klierweefsel, wat de interpretatie van de beelden er niet gemakkelijker op maakt. Wanneer men meer dan driehonderdduizend gezonde vrouwen onderzoekt, zijn er onvermijdelijk vele duizenden die geconfronteerd worden met een ‘vals positief’ resultaat: er wordt op de beelden een afwijking opgemerkt en bijgevolg worden er bijkomende onderzoeken, meestal een biopsie, uitgevoerd. Uiteindelijk blijkt het vals alarm te zijn. Dit brengt uiteraard veel angst met zich mee. De onderzoekers berekenden op basis van gegevens uit andere landen dat als een veertiger elk jaar een mammografie ondergaat gedurende 10 jaar, een op twee onder hen minstens eenmaal zal geconfronteerd worden met een vals positief resultaat.
Anderzijds is er ook een klein risico op een ‘vals negatief’ resultaat. Daardoor zouden vrouwen, ten onrechte gerustgesteld, een medische consultatie kunnen uitstellen op het moment dat er symptomen (bvb een voelbaar knobbeltje) zijn.
Conclusie: screening niet aanbevolen, vrouwen goed informeren over mammografie
Door de vrij beperkte voordelen en het aanzienlijke risico op negatieve effecten beveelt het KCE de opsporing van borstkanker bij veertigers zonder symptomen of verhoogd risico niet aan.
Ruim 1 op 5 vrouwelijke veertigers onderging in 2008 een mammografie. Het KCE pleit ervoor om alle vrouwen die preventief een mammografie wensen, goed te informeren over de voordelen, de beperkingen en de risico’s van deze opsporingstechniek.
