1,5% van de Belgische bevolking verblijft in één van de 1700 rusthuizen (ROB) of rust- en verzorgingstehuizen (RVT). Toch vertegenwoordigen hun kosten voor geneesmiddelen meer dan 5,6% (€ 123 miljoen per jaar ) van het totale gezondheidszorgbudget voor geneesmiddelen. Daarnaast betalen de bewoners ook grote bedragen zelf, gemiddeld 50 euro per maand, alleen al voor chronische geneesmiddelen. Een rapport van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) in samenwerking met het RIZIV en een onderzoeksconsortium onder leiding van het Gentse Heymansinstituut stelde vast dat het chronische gebruik van antidepressiva en kalmeermiddelen, vaak in combinatie genomen, opvallend hoog is. En er worden verouderde geneesmiddelen en geneesmiddelen waarvan de doeltreffendheid onvoldoende is aangetoond, toegediend. Ook opmerkelijk zijn de grote verschillen tussen de instellingen onderling.
Bijna elke gemeente heeft zijn eigen rusthuis. Toch bestaan er belangrijke provinciale verschillen in aantal bedden. Per 100 000 inwoners ouder dan 50 jaar hebben Henegouwen en Luik meer dan 4000 bedden. Dit tegenover Limburg en Vlaams-Brabant, die het laagste aantal bedden hebben (minder dan 2 700).
Het is normaal dat rusthuisbewoners meer geneesmiddelen nemen dan jongeren. Ze hebben vaker langdurige, chronische ziektes en meerdere aandoeningen tegelijk. Toch kan het geneesmiddelengebruik verbeterd worden. Een Belgische rusthuisbewoner neemt gemiddeld 8 pillen per dag. Het KCE onderzoek wees uit dat het chronische gebruik van antidepressiva en kalmeermiddelen, vaak gecombineerd, erg hoog is. Alleen bij erg oude of demente bewoners en in de laatste fase van de palliatieve zorg neemt het gebruik af. Anderzijds worden bij de helft van de bewoners met hart- en vaatziekten bepaalde geneesmiddelen te weinig voorgeschreven. Er is een sterk onverklaard geografisch verschil in het gebruik van o.a. antidepressiva, kalmeermiddelen, antibiotica, maagzuurremmers, bloeddrukmiddelen en een reeks verouderde, inefficiënte geneesmiddelen. Goedkope geneesmiddelen worden nog relatief weinig aangekocht.
Een cruciale rol voor arts, verplegend personeel en apotheker Vele ouderen die naar een tehuis verhuizen, blijven trouw aan hun huisarts De aanwezigheid van een actieve coördinerende arts (cra) verbonden aan een rvt heeft een goede invloed op de voorschrijfkwaliteit. Een cra heeft vaak een bijkomende opleiding in ouderenzorg gevolgd en kan waken over de toepassing van het formularium (een lijst met aanbevolen geneesmiddelen) en de kwaliteit van het geneesmiddelenbeleid. Het KCE adviseert om aan de CRA daarin een grotere rol toe te kennen.
Elke rvt moet over zo'n formularium beschikken. In realiteit voldoen niet alle RVT's aan deze verplichting. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat slechts een beperkt deel het formularium ook daadwerkelijk gebruikt.
Een goede communicatie tussen arts, verplegend personeel en apotheker is zeer belangrijk voor een correct gebruik van geneesmiddelen in rusthuizen. Ook het aantal goed opgeleide verpleegsters is belangrijk. Hoe groter hun aantal en expertise, hoe beter de kwaliteit van het geneesmiddelenbeheer.
Anders dan de kleinere rusthuizen blijken de ocmw rusthuizen vaker te beschikken over een actieve coördinerende arts, een ziekenhuisapotheker en een beter systeem voor het beheer van de geneesmiddelen. De hoeveelheid gebruikte geneesmiddelen is daar ook het laagst.
De grote meerderheid van de rusthuizen (83%) koopt zijn geneesmiddelen bij de lokale apotheker. Ze spreken de prijzen van de geneesmiddelen af soms op basis van een openbare aanbesteding of meestal door een informele overeenkomst. Het KCE stelt vast dat de voorschrijfkwaliteit beter is als het rusthuis werkt met een ziekenhuisapotheker of met een lokale apotheker die actief betrokken is bij het geneesmiddelenbeheer. Voor de portemonnee van de bejaarde zou een concurrentiesysteem tussen verschillende apothekers een goede zaak moeten zijn. Momenteel betaalt de ziekteverzekering per voorgeschreven doos terug. Het KCE vindt dat andere financieringssystemen zouden moeten onderzocht worden voor de aankoop van geneesmiddelen in rust- en/of verzorgingstehuizen.
Verder beveelt het KCE rapport de uitwerking aan van een permanente, geautomatiseerde registratie van het geneesmiddelengebruik in rusthuizen. Epidemiologisch onderzoek naar, op bepaalde plaatsen, opvallend veel voorkomende aandoeningen (depressies, dementie, trombose,... ) is nodig. Voor het doelmatiger bepalen van de zorgbehoefte van instellingen en hun bewoners kiest de overheid best betrouwbare schalen.
Het is normaal dat rusthuisbewoners meer geneesmiddelen nemen dan jongeren. Ze hebben vaker langdurige, chronische ziektes en meerdere aandoeningen tegelijk. Toch kan het geneesmiddelengebruik verbeterd worden. Een Belgische rusthuisbewoner neemt gemiddeld 8 pillen per dag. Het KCE onderzoek wees uit dat het chronische gebruik van antidepressiva en kalmeermiddelen, vaak gecombineerd, erg hoog is. Alleen bij erg oude of demente bewoners en in de laatste fase van de palliatieve zorg neemt het gebruik af. Anderzijds worden bij de helft van de bewoners met hart- en vaatziekten bepaalde geneesmiddelen te weinig voorgeschreven. Er is een sterk onverklaard geografisch verschil in het gebruik van o.a. antidepressiva, kalmeermiddelen, antibiotica, maagzuurremmers, bloeddrukmiddelen en een reeks verouderde, inefficiënte geneesmiddelen. Goedkope geneesmiddelen worden nog relatief weinig aangekocht.
Een cruciale rol voor arts, verplegend personeel en apotheker Vele ouderen die naar een tehuis verhuizen, blijven trouw aan hun huisarts De aanwezigheid van een actieve coördinerende arts (cra) verbonden aan een rvt heeft een goede invloed op de voorschrijfkwaliteit. Een cra heeft vaak een bijkomende opleiding in ouderenzorg gevolgd en kan waken over de toepassing van het formularium (een lijst met aanbevolen geneesmiddelen) en de kwaliteit van het geneesmiddelenbeleid. Het KCE adviseert om aan de CRA daarin een grotere rol toe te kennen.
Elke rvt moet over zo'n formularium beschikken. In realiteit voldoen niet alle RVT's aan deze verplichting. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat slechts een beperkt deel het formularium ook daadwerkelijk gebruikt.
Een goede communicatie tussen arts, verplegend personeel en apotheker is zeer belangrijk voor een correct gebruik van geneesmiddelen in rusthuizen. Ook het aantal goed opgeleide verpleegsters is belangrijk. Hoe groter hun aantal en expertise, hoe beter de kwaliteit van het geneesmiddelenbeheer.
Anders dan de kleinere rusthuizen blijken de ocmw rusthuizen vaker te beschikken over een actieve coördinerende arts, een ziekenhuisapotheker en een beter systeem voor het beheer van de geneesmiddelen. De hoeveelheid gebruikte geneesmiddelen is daar ook het laagst.
De grote meerderheid van de rusthuizen (83%) koopt zijn geneesmiddelen bij de lokale apotheker. Ze spreken de prijzen van de geneesmiddelen af soms op basis van een openbare aanbesteding of meestal door een informele overeenkomst. Het KCE stelt vast dat de voorschrijfkwaliteit beter is als het rusthuis werkt met een ziekenhuisapotheker of met een lokale apotheker die actief betrokken is bij het geneesmiddelenbeheer. Voor de portemonnee van de bejaarde zou een concurrentiesysteem tussen verschillende apothekers een goede zaak moeten zijn. Momenteel betaalt de ziekteverzekering per voorgeschreven doos terug. Het KCE vindt dat andere financieringssystemen zouden moeten onderzocht worden voor de aankoop van geneesmiddelen in rust- en/of verzorgingstehuizen.
Verder beveelt het KCE rapport de uitwerking aan van een permanente, geautomatiseerde registratie van het geneesmiddelengebruik in rusthuizen. Epidemiologisch onderzoek naar, op bepaalde plaatsen, opvallend veel voorkomende aandoeningen (depressies, dementie, trombose,... ) is nodig. Voor het doelmatiger bepalen van de zorgbehoefte van instellingen en hun bewoners kiest de overheid best betrouwbare schalen.
