Medisch gezien is er geen reden waarom een gezonde vrouw eenmaandelijkse menstruatie moet hebben. Waarom de regels dan niet gewoon weglaten? De weerstand om ‘ontregeld’ te leven, zit hem vooral tussen de oren.
Vroeger menstrueerde de gemiddelde vrouw maar zo’n honderd keer in haar leven. Dat kwam omdat ze zoveel kinderen kreeg: tijdens zwangerschap en voeding' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>borstvoeding blijven de regels uit. Tot 60 jaar geleden waren 10 kinderen per gezin en twee jaar borstvoeding per kind geen uitzondering. Tegenwoordig krijgen heel wat vrouwen 450 keer hun regels tijdens hun leven. Prettig is anders.
Bij vrouwen onder dat gewicht valt de regelmatige cyclus weg. Bij meisjes met anorexia, bijvoorbeeld. Vroeger waren kwaliteit en kwantiteit van de voeding minder goed en bereikten vrouwen pas later de kaap van 48kg.” De menstruatie valt ook weg bij zware fysieke inspanningen. Het bekendste voorbeeld daarvan zijn de topsporters die het tijdens piekperiodes zonder maandverband kunnen stellen. Maar ook in periodes van psychische stress, zoals de examentijd, zal het lichaam de maandelijkse bloedingen overslaan. Dirk Timmerman ziet daarin een bescherming door de natuur. “Het lichaam zorgt ervoor dat er geen kinderen komen bij vrouwen die ze niet in optimale omstandigheden kunnen grootbrengen. Het is alsof de natuur eist dat een goede moeder voldoende gewicht heeft, niet in stress leeft en niet te hard moet werken. In een oorlogssituatie bijvoorbeeld leven vrouwen vaak in stress en zijn ze mager. Hun lichaam legt dan de menstruatiecyclus lam.“
“Rond de menstruatie hangt een ambivalente sfeer”, zegt Demyttenaere. “Enerzijds wordt het heel negatief voorgesteld. Het is vervelend, pijnlijk, vies of onrein. Anderzijds zijn heel wat vrouwen er net trots op dat ze ‘goed geregeld’ zijn. Ik merk dat nogal wat dames beschaamd zijn als ze een onregelmatige cyclus hebben. Ook het waanidee dat de bloeding een reiniging van de baarmoeder is, bestaat nog altijd. Vrouwen die niet menstrueren, denken dat het bloed zich opstapelt en dat hun buik gaat zwellen. Allemaal hardnekkige verzinsels die we zelfs met duizenden uren seksuele voorlichting en honderden artikelen in de vrouwenbladen niet uit de wereld krijgen.”
Ook al zijn het in de eerste plaats voorbehoedmiddelen, toch kan je ze ook gebruiken als menstruatie-uitstellers. “Ik ken patiënten die dankzij twee opeenvolgende hormonenspiraaltjes al tien jaar lang niet meer menstrueren. En ook al wordt het op de bijsluiter niet als mogelijkheid aangegeven, ik ontmoet op consultatie vrouwen die een jaar lang continu telkens een nieuwe vaginale ring dragen, zonder enig probleem.“
Voor Timmerman is het duidelijk: “Menstruatie is eigenlijk nergens voor nodig. Als je onder medische begeleiding je menstruatie uitschakelt, is dat niet ongezond. Integendeel, je zal minder neiging tot bloedarmoede hebben en dus minder vermoeid zijn.”
“Voor de pil zijn er twee belangrijke nevenwerkingen waar het onderzoek zich op toespitst: borstkanker en trombose. Voor borstkanker geven de studies geruststellende resultaten. Voor trombose ligt dat anders. Vrouwen die in het verleden al een trombose hadden en vrouwen bij wie trombose in de familie voorkomt, raden we af om de pil te slikken. Maar in de praktijk is de pil ook niet de aangewezen manier om lange tijd je regels uit te stellen. Persoonlijk raad ik niet aan om zonder onderbreking meer dan drie strips van de pil in te nemen. We weten ook dat het risico op trombose bij vrouwen die roken veel hoger ligt, en die combinatie wordt dus afgeraden.” Voor hormonenpatch, -ring en -spiraal zijn er op dit ogenblik weinig langetermijnstudies beschikbaar. “We kunnen enkel hypothetisch voortbouwen op langlopend onderzoek met anticonceptiva die op dezelfde manier werken. Een goed vergelijkingspunt daarbij is de minipil. Als we alles op een rijtje zetten, zien we geen reden om mensen af te raden hun regels voor een langere periode weg te laten.”
“Menstrueren hoort nu eenmaal bij het vrouw zijn. Dat geef je niet zomaar af. Het uitschakelen van de regels wordt ook vaak als iets onnatuurlijks beschouwd. Met ‘kunstmatige’ hormonen ga je namelijk ‘moeder natuur’ in toom houden. Dat doe je niet ongestraft.”
Maar er is verandering op komst. De Engelse gynaecologe Szarewski peilde naar de houding van vrouwen rond het uitstellen van hun regels. Zij merkte dat sinds de jaren tachtig de weerstand afbrokkelt. Szarewski schrijft dit toe aan een betere kennis van het lichaam en een grotere zelfstandigheid van de vrouw. Ook Demyttenaere ziet een kentering. Er is een nieuwe seksuele revolutie in de maak. Vrouwen willen hun seksualiteit steeds meer in de hand nemen. Zij bepalen zelf met wie ze vrijen. Ze gaan zelfs flirten, wat aanvankelijk enkel voor mannen was weggelegd. Wie had tien jaar geleden het succes van de vrouwelijke seksshops of seksueel getinte homeparty's kunnen voorspellen? Ook de impact van tv-reeksen als Sex and the City en Desperate Housewives mag je niet onderschatten. Het toont vrouwen die assertief zijn op seksueel vlak. Ze weten wat en wie ze willen in bed. Ze praten zonder blozen over hun seksuele avontuurtjes. Ik denk niet dat Sex and the City tien jaar geleden zo'n succes zou gehad hebben. Blijkbaar sluiten de hoofdpersonages aan bij de huidige tijdgeest.
Vijftien jaar geleden weigerden zwangere vrouwen dat omdat ze op een natuurlijke wijze wilden bevallen. Of ze wilden tonen hoe sterk ze zijn. Nu gebeurt het overgrote deel van de bevallingen na een epidurale prik. Vrouwen zien er het nut niet van in om af te zien. Die discussie pro en contra is al helemaal achter de rug.
Diezelfde no-nonsensekijk vind je bij steeds meer vrouwen als ze over hun regels praten. Demyttenaere voorspelt dan ook dat het aantal 'ongeregelde' vrouwen de komende jaren sterk zal toenemen. Trouwens, het succes van het hormonenspiraaltje bewijst dat.¡± anticonceptie wordt dus afgestemd op de individuele wensen. Wie weet zullen in de toekomst enkel nog vrouwen met een zwangerschapswens menstrueren.
preventie van de natuur
Vrouwen menstrueren op steeds jongere leeftijd voor het eerst. “Tijdens de voorbije eeuw was er een voortdurende daling van de gemiddelde leeftijd voor de menarche”, zegt professor Dirk Timmerman, gynaecoloog aan het UZ Leuven. “De eerste menstruatie zien we nu rond twaalf jaar. De ‘menstruatiegrens’ ligt rond de 48kg.Bij vrouwen onder dat gewicht valt de regelmatige cyclus weg. Bij meisjes met anorexia, bijvoorbeeld. Vroeger waren kwaliteit en kwantiteit van de voeding minder goed en bereikten vrouwen pas later de kaap van 48kg.” De menstruatie valt ook weg bij zware fysieke inspanningen. Het bekendste voorbeeld daarvan zijn de topsporters die het tijdens piekperiodes zonder maandverband kunnen stellen. Maar ook in periodes van psychische stress, zoals de examentijd, zal het lichaam de maandelijkse bloedingen overslaan. Dirk Timmerman ziet daarin een bescherming door de natuur. “Het lichaam zorgt ervoor dat er geen kinderen komen bij vrouwen die ze niet in optimale omstandigheden kunnen grootbrengen. Het is alsof de natuur eist dat een goede moeder voldoende gewicht heeft, niet in stress leeft en niet te hard moet werken. In een oorlogssituatie bijvoorbeeld leven vrouwen vaak in stress en zijn ze mager. Hun lichaam legt dan de menstruatiecyclus lam.“
Heksenbloed
Menstrueren heeft in alle culturen een psychologisch sterk beladen betekenis. “Het bloeden geeft aan dat je een vrouw bent geworden. Omgekeerd voelen heel wat dames in de menopauze zich plots minder vrouw. Ze zijn of voelen zich vanaf dan oma en/of bejaard. Ze denken dat hun seksuele leven voorbij is”, zegt professor Koen Demyttenaere, psychiater aan het UZ Leuven. Ook het menstruatiebloed heeft in de hele wereld een symbolische betekenis. De oude Grieken noemden het ‘heksenbloed’. In sommige Afrikaanse culturen moeten vrouwen tijdelijk buiten het dorp gaan wonen als ze hun regels hebben. Joodse dames die menstrueren noemt men zelfs kortweg ‘onrein’. En wie kent bij ons niet het fabeltje dat de mayonaise mislukt als er een menstruerende vrouw in de buurt is? Of dat de appelen van de bomen vallen als er een menstruerende vrouw door de boomgaard loopt? Rode draad is dat menstrueren als iets negatiefs, zelfs angstaanjagends wordt voorgesteld.“Rond de menstruatie hangt een ambivalente sfeer”, zegt Demyttenaere. “Enerzijds wordt het heel negatief voorgesteld. Het is vervelend, pijnlijk, vies of onrein. Anderzijds zijn heel wat vrouwen er net trots op dat ze ‘goed geregeld’ zijn. Ik merk dat nogal wat dames beschaamd zijn als ze een onregelmatige cyclus hebben. Ook het waanidee dat de bloeding een reiniging van de baarmoeder is, bestaat nog altijd. Vrouwen die niet menstrueren, denken dat het bloed zich opstapelt en dat hun buik gaat zwellen. Allemaal hardnekkige verzinsels die we zelfs met duizenden uren seksuele voorlichting en honderden artikelen in de vrouwenbladen niet uit de wereld krijgen.”
Uitstellers
En toch is leven zonder menstruatie perfect mogelijk. “Er zijn natuurlijk een aantal ziekten, veelal hormonale aandoeningen, die ervoor zorgen dat een vrouw niet menstrueert. Het wegblijven van de regels kan een symptoom zijn van een ernstige aandoening. Die ziekten moeten en kunnen we meestal goed behandelen”, aldus gynaecoloog Timmerman. “Maar je kan de regels ook doen uitblijven met medicatie. Voor een korte periode is de gewone pil daarvoor een prima middel. Je kan gerust twee tot drie strips van de klassieke combinatiepil achter elkaar innemen. Dat is helemaal niet ongezond. Het nadeel is dan wel dat er spotting kan optreden. Dat zijn kleine, ongeplande doorbraakbloedingen.“Nergens voor nodig
Naast de pil zijn er tegenwoordig drie voorbehoedmiddelen die voor veel minder spotting zorgen als je ze ononderbroken gebruikt. “Dat zijn de voorbehoedmiddelen waarbij continu een lage dosis hormonen in het bloed wordt vrijgegeven”, zegt de gynaecoloog. “Dat gebeurt via een pleister op de huid (Evra®), een ring in de vagina (Nuvaring®) of een spiraaltje in de baarmoeder (Mirena®). Op die manier komen de toegediende hormonen niet via de maag en de lever in het bloed terecht.“Ook al zijn het in de eerste plaats voorbehoedmiddelen, toch kan je ze ook gebruiken als menstruatie-uitstellers. “Ik ken patiënten die dankzij twee opeenvolgende hormonenspiraaltjes al tien jaar lang niet meer menstrueren. En ook al wordt het op de bijsluiter niet als mogelijkheid aangegeven, ik ontmoet op consultatie vrouwen die een jaar lang continu telkens een nieuwe vaginale ring dragen, zonder enig probleem.“
Voor Timmerman is het duidelijk: “Menstruatie is eigenlijk nergens voor nodig. Als je onder medische begeleiding je menstruatie uitschakelt, is dat niet ongezond. Integendeel, je zal minder neiging tot bloedarmoede hebben en dus minder vermoeid zijn.”
Nevenwerkingen mogelijk
Waar blijft al dat bloed dan? “Met die hormonen zorgen we ervoor dat de groei van het baarmoederslijmvlies onderdrukt wordt. Zo wordt met het hormonenspiraaltje jarenlang een lage dosis levonorgestrel in de baarmoeder afgegeven. Dat hormoon zorgt ervoor dat er in de eerste helft van de cyclus geen slijmvlies in de baarmoederwand aandikt. Op het einde van de cyclus wordt dat slijmvlies normaal gezien afgebroken. Dat is dan de menstruatie. Maar als er geen aangedikt slijmvlies is, kan het ook niet worden afgebroken. Toch kunnen er soms kleine stukjes afbrokkelen. Dat kan dan wat spotting of onregelmatig bloedverlies geven.“ Toch blijft de vraag of het doornemen van anticonceptie op lange termijn geen schadelijke effecten heeft.“Voor de pil zijn er twee belangrijke nevenwerkingen waar het onderzoek zich op toespitst: borstkanker en trombose. Voor borstkanker geven de studies geruststellende resultaten. Voor trombose ligt dat anders. Vrouwen die in het verleden al een trombose hadden en vrouwen bij wie trombose in de familie voorkomt, raden we af om de pil te slikken. Maar in de praktijk is de pil ook niet de aangewezen manier om lange tijd je regels uit te stellen. Persoonlijk raad ik niet aan om zonder onderbreking meer dan drie strips van de pil in te nemen. We weten ook dat het risico op trombose bij vrouwen die roken veel hoger ligt, en die combinatie wordt dus afgeraden.” Voor hormonenpatch, -ring en -spiraal zijn er op dit ogenblik weinig langetermijnstudies beschikbaar. “We kunnen enkel hypothetisch voortbouwen op langlopend onderzoek met anticonceptiva die op dezelfde manier werken. Een goed vergelijkingspunt daarbij is de minipil. Als we alles op een rijtje zetten, zien we geen reden om mensen af te raden hun regels voor een langere periode weg te laten.”
De psy-factor
Als leven zonder regels zo eenvoudig is, waarom zetten dan niet meer vrouwen hun menstruatie buiten spel? Voor psychiater Demyttenaere mag je ook hier de psychologische impact niet onderschatten.“Menstrueren hoort nu eenmaal bij het vrouw zijn. Dat geef je niet zomaar af. Het uitschakelen van de regels wordt ook vaak als iets onnatuurlijks beschouwd. Met ‘kunstmatige’ hormonen ga je namelijk ‘moeder natuur’ in toom houden. Dat doe je niet ongestraft.”
Maar er is verandering op komst. De Engelse gynaecologe Szarewski peilde naar de houding van vrouwen rond het uitstellen van hun regels. Zij merkte dat sinds de jaren tachtig de weerstand afbrokkelt. Szarewski schrijft dit toe aan een betere kennis van het lichaam en een grotere zelfstandigheid van de vrouw. Ook Demyttenaere ziet een kentering. Er is een nieuwe seksuele revolutie in de maak. Vrouwen willen hun seksualiteit steeds meer in de hand nemen. Zij bepalen zelf met wie ze vrijen. Ze gaan zelfs flirten, wat aanvankelijk enkel voor mannen was weggelegd. Wie had tien jaar geleden het succes van de vrouwelijke seksshops of seksueel getinte homeparty's kunnen voorspellen? Ook de impact van tv-reeksen als Sex and the City en Desperate Housewives mag je niet onderschatten. Het toont vrouwen die assertief zijn op seksueel vlak. Ze weten wat en wie ze willen in bed. Ze praten zonder blozen over hun seksuele avontuurtjes. Ik denk niet dat Sex and the City tien jaar geleden zo'n succes zou gehad hebben. Blijkbaar sluiten de hoofdpersonages aan bij de huidige tijdgeest.
Waarom afzien?
Volgens de Leuvense psychiater is de vergelijking met epidurale bevallingen verhelderend.Vijftien jaar geleden weigerden zwangere vrouwen dat omdat ze op een natuurlijke wijze wilden bevallen. Of ze wilden tonen hoe sterk ze zijn. Nu gebeurt het overgrote deel van de bevallingen na een epidurale prik. Vrouwen zien er het nut niet van in om af te zien. Die discussie pro en contra is al helemaal achter de rug.
Diezelfde no-nonsensekijk vind je bij steeds meer vrouwen als ze over hun regels praten. Demyttenaere voorspelt dan ook dat het aantal 'ongeregelde' vrouwen de komende jaren sterk zal toenemen. Trouwens, het succes van het hormonenspiraaltje bewijst dat.¡± anticonceptie wordt dus afgestemd op de individuele wensen. Wie weet zullen in de toekomst enkel nog vrouwen met een zwangerschapswens menstrueren.
