Veel ouders hebben er nog nooit van gehoord, maar meegemaakt hebben ze het rotavirus zeker. Een peuter die langs de ene kant hevig aan de diarree is en langs de andere kant al zijn eten uitbraakt? Je kunt er donder op zeggen dat het om een rotavirusinfectie gaat, die een kind in geen tijd op de rand van de uitdroging kan brengen.
virus' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>rotavirus loopt ontzettend snel over; een paar dozijn virusdeeltjes op een stuk speelgoed volstaan om de infectie van het ene kind op het andere over te dragen. Ter vergelijking: een milliliter diarree van een besmet kind bevat al gauw een miljard virusdeeltjes. Haast elk kind loopt dan ook het virus op: in de EU komen elk jaar 700.000 peuters met een rotavirusinfectie bij de huisarts, de kinderarts of op de spoeddienst terecht. En jaarlijks moeten 87.000 peuters enkele dagen naar het ziekenhuis voor een infuus, om hun vochtverlies te compenseren. dodelijk is rotavirus in het westen zelden (België telt een of twee slachtoffertjes per jaar), maar in de derde wereld gaan er jaarlijks 600.000 kinderen aan dood.
Deze generatie ouders wordt hopelijk de laatste die wanhopig moet proberen om een brakend kind voldoende drinken te laten binnenhouden om het zo uit het ziekenhuis te houden, want twee farmabedrijven hebben een vaccin tegen rotavirus klaar. Het ene, RotaTeq, werd ontworpen door Merck Sharpe & Dohme (MSD) uit de VS, het andere, Rotarix, door GlaxoSmithKline (GSK) uit België.
Met RotaTeq en Rotarix komt er na een hiaat van zeven jaar eindelijk weer een entstof tegen de peuterdiarree op de markt. Een eerder vaccin, Rotashield van Wyett, werd in 1999 halsoverkop van de Amerikaanse markt gehaald omdat het ervan werd verdacht een gevaarlijke darmverstopping te veroorzaken; de Europese markt heeft het vaccin zelfs nooit gehaald. De verstopping kwam door intussusceptie , waarbij de dunne darm deels in de dikke darm schuift. Zoiets kan levensbedreigend zijn; de darm moet dan meteen worden 'ontstopt' met een lavement of een operatie.
Onderzoek leerde dat het risico op darmobstructie na vaccinatie met Rotashield op één per tienduizend kinderen lag: onacceptabel hoog in de VS, waar kinderen zelden aan rotavirus doodgaan. In ontwikkelingslanden, waar een op de tweehonderd kinderen aan de ziekte sterft, lag dat anders, maar daar wilde niemand nog een vaccin dat de Amerikanen niet eens aan hun eigen kinderen wilden geven.
De nieuwe vaccins van MSD en GSK veroorzaken géén darmobstructie, hebben twee forse klinische studies met elk zeventigduizend kinderen uitgewezen. Aan de RotaTeq-studie deden ook 1.800 Belgische peuters mee, volgens Patrick Dhont van Sanofi Pasteur, dat voor MSD in Europa de klinische studies overziet en hun vaccins op de markt brengt.
Zowel RotaTeq als Rotarix zijn slikvaccins. Ze bevatten levend, verzwakt rotavirus, dat kinderen niet ziek maakt maar wel immuunafweer tegen de ziekte bij ze oproept. RotaTeq beschermt tegen vijf virusstammen, Rotarix tegen de vaakst voorkomende stam. Beide vaccins voorkomen tot 95 procent van de ziekenhuisopnames door rotavirus. RotaTeq ligt al in de Amerikaanse apotheken en wordt dit najaar op de Europese markt verwacht, Rotarix is vanaf deze maand in Europa verkrijgbaar en werkt aan zijn marktintroductie in de VS.
VOORLOPIG blijft één cruciale vraag onbeantwoord: zullen de vaccins, die prima werken in rijke westerse landen, even goed presteren in de armste landen van Azië en Afrika? Andere langs de mond toegediende entstoffen, zoals het poliovaccin en diverse choleravaccins, deden het in ontwikkelingslanden doorgaans slechter dan bij ons. Dat komt onder meer door ondervoeding, zegt Dhont: ,,Om antistoffen te bouwen heb je eiwitten nodig, en daaraan ontbreekt het die kinderen vaak''. Ook lang volgehouden borstvoeding, in het arme zuiden frequenter dan hier, verhindert soms de aanmaak van voldoende antistoffen. Dat komt omdat moedermelk antistoffen tegen rotavirus bevat die het verzwakte virus uit het vaccin neutraliseren nog voor het bij het kind een immuunafweer kan oproepen. ,,En bovendien kampen kinderen in ontwikkelingslanden met zoveel concurrerende darminfecties door andere virussen, parasieten en bacteriën dat hun immuunsysteem niet met zijn volle aandacht bij de rotavirus-entstof kan zijn'', zegt de Antwerpse vaccinexpert Pierre van Damme (UA). Ook circuleren in Afrika ongewone rotavirusstammen, die niet zijn opgenomen in de nieuwe vaccins van MSD en GSK. Onbekend is of de vaccins voldoende kruisbescherming zullen bieden tegen deze stammen.
Om dat uit te zoeken lopen in Afrika en Azië tests met Rotarix en wordt RotaTeq vanaf eind dit jaar getest bij ruim vijfduizend kinderen in Guinee-Bissau, Ghana en Zuid-Afrika en later ook in Azië. Als de tests gunstig uitpakken, moet vervolgens nog geld worden gevonden om het vaccin voor derdewereldlanden aan te kopen; hun regeringen noch bevolking hebben daarvoor de middelen. Voor hulp wordt gekeken naar de Wereldgezondheidsorganisatie en, vooral, naar de filantropische Bill & Melinda Gates Stichting, die al miljoenen aan vaccindistributie in Afrikaanse landen heeft vergeven en heeft aangekondigd dat rotavirus een van haar volgende prioriteiten wordt.
Heikel punt blijft nog dat het rotavirusvaccin gekoeld moet worden bewaard, wat slecht haalbaar is in medicijnkasten van brousse-dispensaria waarin het zomers vijfenveertig graden wordt. Maar de ervaring heeft geleerd dat vergelijkbare levende vaccins niet (al) hun werkzaamheid verliezen als ze te warm worden gestockeerd, zegt Dhont. ,,Het is ooit onderzocht bij een lot dat door een misverstand drie weken op een rangeerstation in de volle zon had gestaan en dat we al hadden opgegeven. Zelfs daarin was nog activiteit over.''
Deze generatie ouders wordt hopelijk de laatste die wanhopig moet proberen om een brakend kind voldoende drinken te laten binnenhouden om het zo uit het ziekenhuis te houden, want twee farmabedrijven hebben een vaccin tegen rotavirus klaar. Het ene, RotaTeq, werd ontworpen door Merck Sharpe & Dohme (MSD) uit de VS, het andere, Rotarix, door GlaxoSmithKline (GSK) uit België.
Met RotaTeq en Rotarix komt er na een hiaat van zeven jaar eindelijk weer een entstof tegen de peuterdiarree op de markt. Een eerder vaccin, Rotashield van Wyett, werd in 1999 halsoverkop van de Amerikaanse markt gehaald omdat het ervan werd verdacht een gevaarlijke darmverstopping te veroorzaken; de Europese markt heeft het vaccin zelfs nooit gehaald. De verstopping kwam door intussusceptie , waarbij de dunne darm deels in de dikke darm schuift. Zoiets kan levensbedreigend zijn; de darm moet dan meteen worden 'ontstopt' met een lavement of een operatie.
Onderzoek leerde dat het risico op darmobstructie na vaccinatie met Rotashield op één per tienduizend kinderen lag: onacceptabel hoog in de VS, waar kinderen zelden aan rotavirus doodgaan. In ontwikkelingslanden, waar een op de tweehonderd kinderen aan de ziekte sterft, lag dat anders, maar daar wilde niemand nog een vaccin dat de Amerikanen niet eens aan hun eigen kinderen wilden geven.
De nieuwe vaccins van MSD en GSK veroorzaken géén darmobstructie, hebben twee forse klinische studies met elk zeventigduizend kinderen uitgewezen. Aan de RotaTeq-studie deden ook 1.800 Belgische peuters mee, volgens Patrick Dhont van Sanofi Pasteur, dat voor MSD in Europa de klinische studies overziet en hun vaccins op de markt brengt.
Zowel RotaTeq als Rotarix zijn slikvaccins. Ze bevatten levend, verzwakt rotavirus, dat kinderen niet ziek maakt maar wel immuunafweer tegen de ziekte bij ze oproept. RotaTeq beschermt tegen vijf virusstammen, Rotarix tegen de vaakst voorkomende stam. Beide vaccins voorkomen tot 95 procent van de ziekenhuisopnames door rotavirus. RotaTeq ligt al in de Amerikaanse apotheken en wordt dit najaar op de Europese markt verwacht, Rotarix is vanaf deze maand in Europa verkrijgbaar en werkt aan zijn marktintroductie in de VS.
VOORLOPIG blijft één cruciale vraag onbeantwoord: zullen de vaccins, die prima werken in rijke westerse landen, even goed presteren in de armste landen van Azië en Afrika? Andere langs de mond toegediende entstoffen, zoals het poliovaccin en diverse choleravaccins, deden het in ontwikkelingslanden doorgaans slechter dan bij ons. Dat komt onder meer door ondervoeding, zegt Dhont: ,,Om antistoffen te bouwen heb je eiwitten nodig, en daaraan ontbreekt het die kinderen vaak''. Ook lang volgehouden borstvoeding, in het arme zuiden frequenter dan hier, verhindert soms de aanmaak van voldoende antistoffen. Dat komt omdat moedermelk antistoffen tegen rotavirus bevat die het verzwakte virus uit het vaccin neutraliseren nog voor het bij het kind een immuunafweer kan oproepen. ,,En bovendien kampen kinderen in ontwikkelingslanden met zoveel concurrerende darminfecties door andere virussen, parasieten en bacteriën dat hun immuunsysteem niet met zijn volle aandacht bij de rotavirus-entstof kan zijn'', zegt de Antwerpse vaccinexpert Pierre van Damme (UA). Ook circuleren in Afrika ongewone rotavirusstammen, die niet zijn opgenomen in de nieuwe vaccins van MSD en GSK. Onbekend is of de vaccins voldoende kruisbescherming zullen bieden tegen deze stammen.
Om dat uit te zoeken lopen in Afrika en Azië tests met Rotarix en wordt RotaTeq vanaf eind dit jaar getest bij ruim vijfduizend kinderen in Guinee-Bissau, Ghana en Zuid-Afrika en later ook in Azië. Als de tests gunstig uitpakken, moet vervolgens nog geld worden gevonden om het vaccin voor derdewereldlanden aan te kopen; hun regeringen noch bevolking hebben daarvoor de middelen. Voor hulp wordt gekeken naar de Wereldgezondheidsorganisatie en, vooral, naar de filantropische Bill & Melinda Gates Stichting, die al miljoenen aan vaccindistributie in Afrikaanse landen heeft vergeven en heeft aangekondigd dat rotavirus een van haar volgende prioriteiten wordt.
Heikel punt blijft nog dat het rotavirusvaccin gekoeld moet worden bewaard, wat slecht haalbaar is in medicijnkasten van brousse-dispensaria waarin het zomers vijfenveertig graden wordt. Maar de ervaring heeft geleerd dat vergelijkbare levende vaccins niet (al) hun werkzaamheid verliezen als ze te warm worden gestockeerd, zegt Dhont. ,,Het is ooit onderzocht bij een lot dat door een misverstand drie weken op een rangeerstation in de volle zon had gestaan en dat we al hadden opgegeven. Zelfs daarin was nog activiteit over.''
