Mijn sperma krijgen ze niet. Samuel (18) is niet van plan spermadonor te worden bij het nieuwe donorcentrum op de VUB-campus. In ons land zijn steeds minder mannen bereid hun zaad af te staan. De angst ooit geconfronteerd te worden met kinderen die op zoek zijn naar hun vader, schrikt sommigen af. Want al is in België de anonimiteit van spermadonoren nu nog gewaarborgd, een wetgeving is er niet.
De Vlaamse spermabanken kampen met een tekort aan spermadonors. Elk jaar krijgt het Centrum Reproductieve geneeskunde (CRG) van het Academisch ziekenhuis van de vub 250 nieuwe aanvragen. Maar het aantal donoren daalt, waardoor de vraag vandaag groter is dan het aanbod. ,,Er zijn gewoon minder mannelijke studenten dan vroeger. Zij maken het grootste deel van onze donoren uit", verklaart Herman Tournaye, professor in de reproductieve geneeskunde aan de vub. Om dat te verhelpen, start het CRG een reclamecampagne met in de hoofdrol het ludieke figuurtje Sperman en richt het een donorcentrum op op de studentencampus van de VUB in Etterbeek . ,,als de studenten niet naar ons willen komen, gaan wij gewoon naar hen toe", lacht professor Tournaye.
Niet langer bijverdienste
In principe kan elke man tussen 18 en 44 jaar spermadonor worden. Groot, klein, dun, dik, bruine of blauwe ogen, het maakt niet uit. Al moet je wel eerst een resem tests ondergaan. ,,Studenten zijn een goeie doelgroep omdat ze, gezien hun leeftijd, dikwijls over gezond zaad beschikken. Bovendien is het voor hen makkelijker om tussen de lesuren bij ons binnen te springen voor een donatie", zegt professor Tournaye.
Maar de meeste studenten doen liever andere dingen. ,,Ik ben geen kandidaat om sperma te doneren'', zegt Samuel Lietaer (18) vastberaden. Samuel zit in het eerste jaar politieke Wetenschappen aan de VUB en wil niet ,,dat er ergens kinderen rondlopen die half van mij zijn en waar ik niet van afweet. Blijkbaar denkt men dat mannen minder gehecht zijn aan hun kinderen en dus vlot hun zaad afgeven, maar dat is niet zo.''
Studenten die wel sperma doneren, zouden dat hoofdzakelijk als een ,,leuke'' bijverdienste zien. Die theorie is volgens professor Tournaye echter achterhaald. ,,De studenten krijgen tegenwoordig te veel zakgeld om verleid te worden door onze kleine onkostenvergoeding. Ik denk dat de meeste donoren gewoon iets goeds willen doen."
Michael Vion (21), student criminologie, is zo'n goede ziel, maar dat neemt niet weg dat ook hij voorzichtig blijft. ,,Er zijn veel mensen met vruchtbaarheidsproblemen en er is een tekort aan sperma. Dus waarom niet? Ik hoef er zelfs geen geld voor te krijgen. De enige voorwaarde die ik zou stellen, is anonimiteit", zegt Michael Vion.
Gegevens bewaren
En dat lijkt terecht. Want hoewel de spermabanken in Vlaanderen tot nu toe de anonimiteit van zowel de donor als de wensouders waarborgen, bestaat er geen wetgeving over spermadonatie in België. Bovendien bestaat er in Europa de tendens om de anonimiteit van donoren op te heffen. In Nederland bijvoorbeeld, hebben kinderen vanaf 16 jaar sinds 2002 de mogelijkheid om de identiteit van hun biologische vader te achterhalen. Bovendien worden alle gegevens van de spermadonor bewaard, ook bij ons. ,,Wij houden zowel de gegevens van de donoren als die van de wensouders bij, maar geven ze in geen geval aan elkaar door. Intern zullen we de gegevens alleen weer opvragen als na enkele jaren bijvoorbeeld blijkt dat het kindje een genetische afwijking heeft en we met behulp van de gegevens van de donor belangrijke informatie kunnen verschaffen", legt professor Tournaye uit.
Ook in het Verenigd Koninkrijk en Zweden werd de wet inzake anonimiteit voor spermadonors aangepast in het voordeel van het recht van het kind om zijn biologische ouders te kennen. Volgens professor Tournaye zal het in België zo'n vaart niet lopen omdat ,,uit onderzoek blijkt dat de vraag naar de identiteit van spermadonors gewoonweg heel klein is. De heteroparen houden veelal voor hun kind verborgen dat ze een beroep op een donor hebben gedaan. Wij selecteren ook op enkele uiterlijke kenmerken en op bloedgroep zodat het kind later niet op basis daarvan ontdekt dat zijn of haar vader niet de biologische vader is.''
Donor en kind beschermen
Als het aan CD&V-senator Mia De Schamphelaere ligt, komt er een tussenoplossing. In haar wetsvoorstel wil ze de mogelijkheid openen om ook niet-anoniem te doneren. Het komt erop neer dat als de donor op voorhand heeft beslist niet anoniem te blijven en ook het koppel op voorhand te kennen heeft gegeven dat het kind op latere leeftijd de gegevens mag bekijken, alleen op vraag van het kind de gegevens zullen worden vrijgegeven. Dus ook met dat voorstel blijven de anonieme donor en het kind beschermd. ,,Volgende maand zal dit voorstel worden besproken in de Senaat", belooft De Schamphelaere, ,,maar wat er ook wordt beslist, het zal in elk geval niet met terugwerkende kracht worden ingesteld.'' Gelukkig maar, want je zal maar in je jolige studentenjaren een klein zakcentje hebben bijverdiend om tien jaar later geconfronteerd te worden met een alimentatie voor tien kinderen die je niet kent.
Niet langer bijverdienste
In principe kan elke man tussen 18 en 44 jaar spermadonor worden. Groot, klein, dun, dik, bruine of blauwe ogen, het maakt niet uit. Al moet je wel eerst een resem tests ondergaan. ,,Studenten zijn een goeie doelgroep omdat ze, gezien hun leeftijd, dikwijls over gezond zaad beschikken. Bovendien is het voor hen makkelijker om tussen de lesuren bij ons binnen te springen voor een donatie", zegt professor Tournaye.
Maar de meeste studenten doen liever andere dingen. ,,Ik ben geen kandidaat om sperma te doneren'', zegt Samuel Lietaer (18) vastberaden. Samuel zit in het eerste jaar politieke Wetenschappen aan de VUB en wil niet ,,dat er ergens kinderen rondlopen die half van mij zijn en waar ik niet van afweet. Blijkbaar denkt men dat mannen minder gehecht zijn aan hun kinderen en dus vlot hun zaad afgeven, maar dat is niet zo.''
Studenten die wel sperma doneren, zouden dat hoofdzakelijk als een ,,leuke'' bijverdienste zien. Die theorie is volgens professor Tournaye echter achterhaald. ,,De studenten krijgen tegenwoordig te veel zakgeld om verleid te worden door onze kleine onkostenvergoeding. Ik denk dat de meeste donoren gewoon iets goeds willen doen."
Michael Vion (21), student criminologie, is zo'n goede ziel, maar dat neemt niet weg dat ook hij voorzichtig blijft. ,,Er zijn veel mensen met vruchtbaarheidsproblemen en er is een tekort aan sperma. Dus waarom niet? Ik hoef er zelfs geen geld voor te krijgen. De enige voorwaarde die ik zou stellen, is anonimiteit", zegt Michael Vion.
Gegevens bewaren
En dat lijkt terecht. Want hoewel de spermabanken in Vlaanderen tot nu toe de anonimiteit van zowel de donor als de wensouders waarborgen, bestaat er geen wetgeving over spermadonatie in België. Bovendien bestaat er in Europa de tendens om de anonimiteit van donoren op te heffen. In Nederland bijvoorbeeld, hebben kinderen vanaf 16 jaar sinds 2002 de mogelijkheid om de identiteit van hun biologische vader te achterhalen. Bovendien worden alle gegevens van de spermadonor bewaard, ook bij ons. ,,Wij houden zowel de gegevens van de donoren als die van de wensouders bij, maar geven ze in geen geval aan elkaar door. Intern zullen we de gegevens alleen weer opvragen als na enkele jaren bijvoorbeeld blijkt dat het kindje een genetische afwijking heeft en we met behulp van de gegevens van de donor belangrijke informatie kunnen verschaffen", legt professor Tournaye uit.
Ook in het Verenigd Koninkrijk en Zweden werd de wet inzake anonimiteit voor spermadonors aangepast in het voordeel van het recht van het kind om zijn biologische ouders te kennen. Volgens professor Tournaye zal het in België zo'n vaart niet lopen omdat ,,uit onderzoek blijkt dat de vraag naar de identiteit van spermadonors gewoonweg heel klein is. De heteroparen houden veelal voor hun kind verborgen dat ze een beroep op een donor hebben gedaan. Wij selecteren ook op enkele uiterlijke kenmerken en op bloedgroep zodat het kind later niet op basis daarvan ontdekt dat zijn of haar vader niet de biologische vader is.''
Donor en kind beschermen
Als het aan CD&V-senator Mia De Schamphelaere ligt, komt er een tussenoplossing. In haar wetsvoorstel wil ze de mogelijkheid openen om ook niet-anoniem te doneren. Het komt erop neer dat als de donor op voorhand heeft beslist niet anoniem te blijven en ook het koppel op voorhand te kennen heeft gegeven dat het kind op latere leeftijd de gegevens mag bekijken, alleen op vraag van het kind de gegevens zullen worden vrijgegeven. Dus ook met dat voorstel blijven de anonieme donor en het kind beschermd. ,,Volgende maand zal dit voorstel worden besproken in de Senaat", belooft De Schamphelaere, ,,maar wat er ook wordt beslist, het zal in elk geval niet met terugwerkende kracht worden ingesteld.'' Gelukkig maar, want je zal maar in je jolige studentenjaren een klein zakcentje hebben bijverdiend om tien jaar later geconfronteerd te worden met een alimentatie voor tien kinderen die je niet kent.
