Onderzoekers Jan Balzarini en Dominique Schols, van het onderzoeksteam van Erik Declercq aan het Leuvense Rega-instituut, liggen aan de basis van wereldwijd toegepaste aids-medicatie. Eén pil vervangt een hele cocktail. De Leuvense aids-remmer is nu ook in de arme landen, tegen kostprijs, verkrijgbaar.
,,Eerst en vooral: we kunnen geen aids genezen en de komende tien jaar zal er wellicht geen vaccin beschikbaar zijn. We willen de mensen geen valse hoop geven. Het is zo'n sluw virus dat het voortdurend verandert. Antistoffen komen dus meestal te laat,'' legt Jan Balzarini uit. ,,Ook het onderzoek dat we wél uitvoeren- de medicatie die je kan nemen om het virus af te remmen als je eenmaal hiv-positief bent en de preventieve chemotherapie- neemt jaren in beslag. Pas nadien kan de medicatie effectief worden gebruikt. Een product moet worden getest op ongewenste nevenwerkingen op proefdieren en op werkzaamheid bij patiënten. De dosis en het gebruik moeten tot in de puntjes uitgewerkt worden en de logistiek neemt heel wat tijd in beslag. Bovendien is het erg duur om een medicijn te ontwikkelen. Dat kost gemakkelijk 10 à 15 miljard oude Belgische Franken.''
Zo werd het medicijn dat de onderzoekers van het Rega-instituut in 1992 ontdekten, pas in 2002 in Europa op de markt gegooid onder de naam Tenofovir (Viread). Maar inmiddels is het wel het meest verkochte aids-remmende middel ter wereld geworden. ,,Het grootste voordeel is dat er maar een pil per dag nodig is. Andere medicijnen tegen aids zijn vaak cocktails met vijf, zes pillen per dag. Dat is veel te ingewikkeld, zeker in ontwikkelingslanden,'' aldus Dominique Schols.
,,Bovendien heeft ons medicijn verrassend weinig bijwerkingen en wordt het virus amper resistent tegen het middel. Heel belangrijk als je de pillen gedurende jaren moet nemen,'' vult Balzarini aan. Medicijnen vragen niet enkel de nodige tijd om op de markt te komen; ze zijn ook vaak te duur voor de landen waar de nood het hoogst is.
Via Californië
,,Gelukkig stelt Gilead, de Californische firma die onze ontdekking verder ontwikkelde en commercieel maakte, ons medicijn ter beschikking tegen de kostprijs in meer dan zestig ontwikkelingslanden. Die pillen krijgen natuurlijk een andere kleur en druk mee dan de Westerse, om misbruik te vermijden.''
Een bijkomstige moeilijkheid is de sociale context waarin het medicijn toegepast moet worden. Veel mensen geven immers liever niet toe dat ze besmet zijn en mannen zijn in veel landen niet geneigd een condoom te gebruiken. ,,En als ze het gebruiken, vertrouwen de vrouwen het zaakje niet,'' stelt Schols. ,,Ze denken dan immers dat de man niet gezond is en daarom bescherming gebruikt.''
De onderzoekers boren tegenwoordig een nieuwe markt aan: aids-remmende middelen die vrouwen zelf kunnen gebruiken, zoals vaginale crèmes die het virus doden. ,,Er werd al eens door andere onderzoekers een versie uitgeprobeerd, maar helaas bleek die de doortocht van het virus eerder te versnellen dan omgekeerd, omdat het product infecties tot gevolg had, waardoor de wand van de vagina nog kwetsbaarder werd. ,,Wat weer maar eens aantoont dat we niet voorzichtig genoeg kunnen zijn,'' benadrukt Balzarini.
Een van de belangrijkste recente onderzoekslijnen is een poging om niet het virus zelf aan te pakken, maar de cellen waarin het virus zich wil nestelen. Dit idee stootte in het begin op veel kritiek, maar bleek toch effectief te zijn. ,,Het virus wil door de deur naar binnen, dus proberen wij die deur gewoon af te sluiten,'' legt Schols uit. ,,Ook deze techniek is in een verre fase van onderzoek beland en komt waarschijnlijk op de markt.'' Daarmee komt het Rega aan een zestal ontdekkingen die effectief gebruikt worden in de klinische wereld. ,,We komen steeds meer te weten. Maar als wetenschapper moet je vooral beseffen dat je ook heel veel niet weet. Zo blijf je op scherp staan,'' besluiten de collega's.
Zo werd het medicijn dat de onderzoekers van het Rega-instituut in 1992 ontdekten, pas in 2002 in Europa op de markt gegooid onder de naam Tenofovir (Viread). Maar inmiddels is het wel het meest verkochte aids-remmende middel ter wereld geworden. ,,Het grootste voordeel is dat er maar een pil per dag nodig is. Andere medicijnen tegen aids zijn vaak cocktails met vijf, zes pillen per dag. Dat is veel te ingewikkeld, zeker in ontwikkelingslanden,'' aldus Dominique Schols.
,,Bovendien heeft ons medicijn verrassend weinig bijwerkingen en wordt het virus amper resistent tegen het middel. Heel belangrijk als je de pillen gedurende jaren moet nemen,'' vult Balzarini aan. Medicijnen vragen niet enkel de nodige tijd om op de markt te komen; ze zijn ook vaak te duur voor de landen waar de nood het hoogst is.
Via Californië
,,Gelukkig stelt Gilead, de Californische firma die onze ontdekking verder ontwikkelde en commercieel maakte, ons medicijn ter beschikking tegen de kostprijs in meer dan zestig ontwikkelingslanden. Die pillen krijgen natuurlijk een andere kleur en druk mee dan de Westerse, om misbruik te vermijden.''
Een bijkomstige moeilijkheid is de sociale context waarin het medicijn toegepast moet worden. Veel mensen geven immers liever niet toe dat ze besmet zijn en mannen zijn in veel landen niet geneigd een condoom te gebruiken. ,,En als ze het gebruiken, vertrouwen de vrouwen het zaakje niet,'' stelt Schols. ,,Ze denken dan immers dat de man niet gezond is en daarom bescherming gebruikt.''
De onderzoekers boren tegenwoordig een nieuwe markt aan: aids-remmende middelen die vrouwen zelf kunnen gebruiken, zoals vaginale crèmes die het virus doden. ,,Er werd al eens door andere onderzoekers een versie uitgeprobeerd, maar helaas bleek die de doortocht van het virus eerder te versnellen dan omgekeerd, omdat het product infecties tot gevolg had, waardoor de wand van de vagina nog kwetsbaarder werd. ,,Wat weer maar eens aantoont dat we niet voorzichtig genoeg kunnen zijn,'' benadrukt Balzarini.
Een van de belangrijkste recente onderzoekslijnen is een poging om niet het virus zelf aan te pakken, maar de cellen waarin het virus zich wil nestelen. Dit idee stootte in het begin op veel kritiek, maar bleek toch effectief te zijn. ,,Het virus wil door de deur naar binnen, dus proberen wij die deur gewoon af te sluiten,'' legt Schols uit. ,,Ook deze techniek is in een verre fase van onderzoek beland en komt waarschijnlijk op de markt.'' Daarmee komt het Rega aan een zestal ontdekkingen die effectief gebruikt worden in de klinische wereld. ,,We komen steeds meer te weten. Maar als wetenschapper moet je vooral beseffen dat je ook heel veel niet weet. Zo blijf je op scherp staan,'' besluiten de collega's.
