Over de belangrijkste weg om de vergrijzing op te vangen, is iedereen het eens: de activiteitsgraad moet naar omhoog. Maar, voegt professor Sociaal Beleid Cantillon eraan toe, het is absoluut nodig dat drie doelgroepen benoemd worden waar het beter kan en moet: ouderen, allochtonen en laaggeschoolden. Voor andere groepen hebben we zeker in Vlaanderen al een activiteitsgraad die echt niet veel meer naar omhoog kan.'
Hoe kunnen we die drie groepen meer aan het werk krijgen? Voor verplichte quota lijkt geen politiek draagvlak.
'Die drie groepen definiëren, is belangrijk in het debat over een lastenverlaging. Voor een algemene, lineaire lastenverlaging is geen budgettaire ruimte, heeft ook Luc Coene van de Hoge Raad van Financiën gezegd. Voor die drie groepen moet er wél een lastenverlaging komen. Dat is niet vrijblijvend. Dat moet snel gebeuren, want we zullen anders heel snel problematische tekorten op de arbeidsmarkt hebben, voor zover dat nu al niet het geval is.'
'Dat ouderen niet lang genoeg aan het werk blijven, is in België een veel groter probleem dan elders in Europa. De activiteitsgraad van 55-plussers is in het algemeen te laag, daar ligt een hele grote uitdaging. Een selectieve lastenverlaging waarbij werkgevers én de oudere werknemers zelf profiteren, kan helpen.'
'Het brugpensioen moet ook worden verscherpt. Helemaal afschaffen kan je het brugpensioen niet, het zal altijd wel nodig blijven bij grote herstructureringen. Daar is eigenlijk ook geen discussie over. Daarnaast moet je ook formules van het brugpensioen kunnen behouden voor mensen die het fysisch of psychisch niet meer aankunnen, de zware beroepen. Een sluitende lijst van die beroepen opstellen, is tot nog toe niet gelukt.'
Kan een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen niet helpen om meer mensen aan het werk te krijgen?
'Ach, die discussie weer. als je, zoals in Zweden, een strikt opvolgings- en begeleidingssysteem van werklozen hebt, heb je de facto een beperking in de tijd van dat systeem. Je moet het systeem herleiden tot een verzekering op het risico op werkloosheid en daar geen mensen in laten zitten die daar niet thuishoren en dan is de vraag naar beperking in duur niet langer relevant. Want er zijn ook een aantal échte langdurig werklozen. Voor die groep ga ik zelfs verder: ook de werkloosheidsuitkeringen zouden, net als de laagste pensioenen, het leefloon en invaliditeitsuitkeringen, omhoog moeten. Want we zitten daar al bij de laagste, als we ons vergelijken met de West-Europese landen.'
Maar dan verhoog je de werkloosheidsvallen (waarbij het voordeliger is om niet te gaan werken dan wel, red.) weer.
'Op de duur wordt die redenering van werkloosheidsvallen pervers. Wat doe je dan met echte werklozen? Hen in armoede laten zitten? In Zweden zijn de werkloosheidsvallen zeer hoog, maar er is geen probleem omdat men er een strikt opvolgingssysteem van werklozen heeft.'
De budgettaire ruimte is beperkt. Zijn de laagste pensioenen dan niet prioritair?
'Ja, maar de sociale bescherming is zowel bij de laagste pensioenen, invaliditeit als werklozensteun laag. Een groep die zeker prioriteit verdient, zijn de invaliden en chronisch zieken. De uitkeringen zijn daar laag gebleven en de kosten gestegen.'
De vergrijzingskosten lopen niet alleen op doordat meer mensen met pensioen gaan, ook de uitgaven voor gezondheidszorg stijgen. Aan welk tempo kunnen we die laten groeien?
'Het huidige tempo (4,5 procent reële stijging per jaar, red.) van de stijging in de gezondheidszorguitgaven zal moeilijk te houden zijn. Maar de piste om de patiënt meer zelf te laten betalen, is opgebruikt. We zitten daar absoluut aan een plafond. Het aandeel van de patiënt bedraagt nu al gemiddeld een kwart van de totale kosten. Daar is al een heel arsenaal sociale correcties aan gekoppeld. Er is wel nog veel ruimte voor besparing in het responsabiliseren van artsen, ziekenhuizen en de geneesmiddelenindustrie. Daar kan nog veel worden gedaan.'
En een splitsing van de gezondheidszorg, zodat er meer maatwerk in het beleid kan komen?
'Als ik dat met een academische bril bekijk, vind ik dat geen oplossing. Wel moet er gezocht worden naar wegen om de gemeenschappen te responsabiliseren, bijvoorbeeld door preventie te belonen. Ook bepaalde vormen van decentralisatie kunnen tot meer efficiëntie leiden. Maar het beheersen van de kosten van de gezondheidszorg moet op Belgisch niveau gebeuren. Vlaanderen heeft er niet veel belang bij dat alleen te doen, want die gezondheidszorg in Wallonië moet ook in toom worden gehouden. Dat is geen goede ingesteldheid.'
'Vergelijk het met het onderwijs. De regionalisering ervan heeft ervoor gezorgd dat we in Vlaanderen een zeer performant onderwijssysteem hebben ontwikkeld. Maar Wallonië heeft dat niet gedaan. Wat als dat ook met gezondheidszorg zo zou zijn? De kosten van de vergrijzing moeten op Belgisch niveau gedragen worden.'
'Die drie groepen definiëren, is belangrijk in het debat over een lastenverlaging. Voor een algemene, lineaire lastenverlaging is geen budgettaire ruimte, heeft ook Luc Coene van de Hoge Raad van Financiën gezegd. Voor die drie groepen moet er wél een lastenverlaging komen. Dat is niet vrijblijvend. Dat moet snel gebeuren, want we zullen anders heel snel problematische tekorten op de arbeidsmarkt hebben, voor zover dat nu al niet het geval is.'
'Dat ouderen niet lang genoeg aan het werk blijven, is in België een veel groter probleem dan elders in Europa. De activiteitsgraad van 55-plussers is in het algemeen te laag, daar ligt een hele grote uitdaging. Een selectieve lastenverlaging waarbij werkgevers én de oudere werknemers zelf profiteren, kan helpen.'
'Het brugpensioen moet ook worden verscherpt. Helemaal afschaffen kan je het brugpensioen niet, het zal altijd wel nodig blijven bij grote herstructureringen. Daar is eigenlijk ook geen discussie over. Daarnaast moet je ook formules van het brugpensioen kunnen behouden voor mensen die het fysisch of psychisch niet meer aankunnen, de zware beroepen. Een sluitende lijst van die beroepen opstellen, is tot nog toe niet gelukt.'
Kan een beperking in de tijd van de werkloosheidsuitkeringen niet helpen om meer mensen aan het werk te krijgen?
'Ach, die discussie weer. als je, zoals in Zweden, een strikt opvolgings- en begeleidingssysteem van werklozen hebt, heb je de facto een beperking in de tijd van dat systeem. Je moet het systeem herleiden tot een verzekering op het risico op werkloosheid en daar geen mensen in laten zitten die daar niet thuishoren en dan is de vraag naar beperking in duur niet langer relevant. Want er zijn ook een aantal échte langdurig werklozen. Voor die groep ga ik zelfs verder: ook de werkloosheidsuitkeringen zouden, net als de laagste pensioenen, het leefloon en invaliditeitsuitkeringen, omhoog moeten. Want we zitten daar al bij de laagste, als we ons vergelijken met de West-Europese landen.'
Maar dan verhoog je de werkloosheidsvallen (waarbij het voordeliger is om niet te gaan werken dan wel, red.) weer.
'Op de duur wordt die redenering van werkloosheidsvallen pervers. Wat doe je dan met echte werklozen? Hen in armoede laten zitten? In Zweden zijn de werkloosheidsvallen zeer hoog, maar er is geen probleem omdat men er een strikt opvolgingssysteem van werklozen heeft.'
De budgettaire ruimte is beperkt. Zijn de laagste pensioenen dan niet prioritair?
'Ja, maar de sociale bescherming is zowel bij de laagste pensioenen, invaliditeit als werklozensteun laag. Een groep die zeker prioriteit verdient, zijn de invaliden en chronisch zieken. De uitkeringen zijn daar laag gebleven en de kosten gestegen.'
De vergrijzingskosten lopen niet alleen op doordat meer mensen met pensioen gaan, ook de uitgaven voor gezondheidszorg stijgen. Aan welk tempo kunnen we die laten groeien?
'Het huidige tempo (4,5 procent reële stijging per jaar, red.) van de stijging in de gezondheidszorguitgaven zal moeilijk te houden zijn. Maar de piste om de patiënt meer zelf te laten betalen, is opgebruikt. We zitten daar absoluut aan een plafond. Het aandeel van de patiënt bedraagt nu al gemiddeld een kwart van de totale kosten. Daar is al een heel arsenaal sociale correcties aan gekoppeld. Er is wel nog veel ruimte voor besparing in het responsabiliseren van artsen, ziekenhuizen en de geneesmiddelenindustrie. Daar kan nog veel worden gedaan.'
En een splitsing van de gezondheidszorg, zodat er meer maatwerk in het beleid kan komen?
'Als ik dat met een academische bril bekijk, vind ik dat geen oplossing. Wel moet er gezocht worden naar wegen om de gemeenschappen te responsabiliseren, bijvoorbeeld door preventie te belonen. Ook bepaalde vormen van decentralisatie kunnen tot meer efficiëntie leiden. Maar het beheersen van de kosten van de gezondheidszorg moet op Belgisch niveau gebeuren. Vlaanderen heeft er niet veel belang bij dat alleen te doen, want die gezondheidszorg in Wallonië moet ook in toom worden gehouden. Dat is geen goede ingesteldheid.'
'Vergelijk het met het onderwijs. De regionalisering ervan heeft ervoor gezorgd dat we in Vlaanderen een zeer performant onderwijssysteem hebben ontwikkeld. Maar Wallonië heeft dat niet gedaan. Wat als dat ook met gezondheidszorg zo zou zijn? De kosten van de vergrijzing moeten op Belgisch niveau gedragen worden.'
