Psychologische bijstand van geknelde verkeersslachtoffers voorkomt dat slachtoffers in shock raken en verkleint de kans op een trauma achteraf. Erik De Soir, crisispsycholoog verbonden aan het Studiecentrum voor Stress en Trauma van de Koninklijke Militaire School, ontwikkelde daarvoor de 'eekhoornmethode'.
Een 27-jarige man uit Elsene verloor de macht over het stuur en zijn wagen botste tegen een verlichtingspaal. De bestuurder zat met zijn benen gekneld onder het dashboard. Het duurde uren voor de brandweer de jongeman kon bevrijden. Jaarlijks zijn zo'n 60.000 mensen betrokken bij een ongeval en een behoorlijk aantal ervan zit gekneld in zijn voertuig. 'Het eerste dat hulpverleners doen, is een deken over die persoon leggen om hem af te schermen. Maar later in mijn praktijk als traumatherapeut hoorde ik van slachtoffers dat ze zo bang waren geweest in dat donker', vertelt De Soir. 'Ik merkte ook dat slachtoffers jaren later nog ervaringen van tijdens het ongeval niet verwerkt hadden. Drie jaar geleden volgde ik een opleiding in hypnotherapie. In de VS passen ze die techniek toe bij slachtoffers tijdens het transport van de plek van het ongeval naar het ziekenhuis. Daardoor is de sterfte tijdens dat transport met 17 procent gedaald. Omdat ik als brandweervrijwilliger vaak diegene was die met de slachtoffers sprak, heb ik al deze dingen bij elkaar gelegd en de eekhoornmethode uitgewerkt.'
'Stapsgewijs neemt de eekhoorn contact met het slachtoffer', legt De Soir uit. 'Je zegt dat je hem zult begeleiden gedurende de hele bevrijding, dat je hem zult helpen om het zo gemakkelijk en zo snel mogelijk te laten verlopen en dat je de hele tijd bij hem zult blijven. Je praat niet over “pijn, want dan gaat hij zich daarop focussen. Zo'n eekhoorn moet de persoon net afleiden van de pijn en de gruwelbeelden. Dan ga je de persoon in een soort hypnotische toestand brengen. Je vraagt hem om zich te concentreren op je stem, om zijn ogen te sluiten en om in gedachten naar een aangename plaats te gaan. Het resultaat is dat de hartslag daalt van 150 tot 160 slagen per minuut naar 110 tot 120. De ademhaling wordt rustiger en de bloeddruk daalt van ongeveer 16/12 naar 12-13/8. Bij iemand die opgejaagd en angstig is, vernauwen immers de bloedvaten en stijgt de bloeddruk. Als het slachtoffer door het werk van de eekhoorn rustig wordt, daalt die weer. Omdat de medische parameters verbeteren, wordt het “gouden uur, na een ongeval gerokken. De kans dat iemand in shock raakt voor hij bevrijd is uit het wrak, wordt daardoor veel kleiner.'
Maar niet alleen de medische parameters verbeteren. Ook de kans op een posttraumatisch stresssyndroom verkleint. Slachtoffers die gekneld zitten, hebben pijn, veel angst, soms zelfs doodsangst en zitten tegelijkertijd in een situatie van hyperactivatie. Dan gaan ze soms dissociëren, zich losmaken van de werkelijkheid, om het niet te hoeven meemaken. In combinatie met negatieve emoties is dat is de grootste voorspeller van een trauma later. Door de eekhoornmethode wordt die kans een heel stuk kleiner.
De Soir en zijn onderzoekscollega Koen Goffings, zorgcoördinator kritieke dienst van het ziekenhuis Maas en Kempen, zetten een proefproject op in Noord-Limburg. Verschillende ambulanciers en brandweerlui van de brandweer Bree, Lommel en Leopoldsburg werden opgeleid tot eekhoorn en het Maria Ziekenhuis Noord-Limburg in Overpelt en het Ziekenhuis Maas en Kempen in Maaseik-Bree werken mee aan het project. 'Soms zijn mensen erg zwaargewond, maar wel perfect aanspreekbaar. Er zijn gevallen geweest waarbij we wisten dat als de persoon bevrijd zou zijn, hij zou sterven. Dan wordt de eekhoorn stervensbegeleider. Voor de mensen die het wel halen, moet de eekhoorn zorgen dat latere schade zoveel mogelijk wordt beperkt. Onlangs was er een ongeval met een vrachtwagen aan een tankstation. In de vrachtwagen zaten drie mensen: twee waren op slag dood, één zat 45 minuten gekneld achter het stuur. Dan moet de eekhoorn tussen de overleden mensen en de geknelde persoon gaan zitten.
Om zijn werk wetenschappelijk te onderbouwen, zijn De Soir en Goffings bezig met een onderzoek bij slachtoffers die gekneld hebben gezeten en zijn bijgestaan door een eekhoorn en om die resultaten te vergelijken met een controlegroep. Tot nu toe werden tien slachtoffers opgevolgd. 'De resultaten op medisch en psychologisch vlak zijn veelbelovend. Bloeddruk, hartslag en ademhaling bleken tijdens de bevrijding en overbrenging naar het ziekenhuis stabiel te blijven en uit de ondervraging van de slachtoffers achteraf bleek ook de kans op een trauma later veel kleiner. Want mensen antwoordden dat ze het gebeuren nauwelijks als levensbedreigend hadden ervaren en geen doodsangst hadden gehad. Dat ze wel het gevoel hadden dat alles heel snel ging, dat ze het gebeurde als een droom ervaarden en zich niet realiseerden wat er gebeurde. Majoor De Soir hoopt nu dat hij de eekhoornmethode naar andere regio's kan uitbreiden en wil nu ook een militaire versie van deze methode ontwikkelen om kritiek gewonde militairen acuut psychologisch te stabiliseren.
'Stapsgewijs neemt de eekhoorn contact met het slachtoffer', legt De Soir uit. 'Je zegt dat je hem zult begeleiden gedurende de hele bevrijding, dat je hem zult helpen om het zo gemakkelijk en zo snel mogelijk te laten verlopen en dat je de hele tijd bij hem zult blijven. Je praat niet over “pijn, want dan gaat hij zich daarop focussen. Zo'n eekhoorn moet de persoon net afleiden van de pijn en de gruwelbeelden. Dan ga je de persoon in een soort hypnotische toestand brengen. Je vraagt hem om zich te concentreren op je stem, om zijn ogen te sluiten en om in gedachten naar een aangename plaats te gaan. Het resultaat is dat de hartslag daalt van 150 tot 160 slagen per minuut naar 110 tot 120. De ademhaling wordt rustiger en de bloeddruk daalt van ongeveer 16/12 naar 12-13/8. Bij iemand die opgejaagd en angstig is, vernauwen immers de bloedvaten en stijgt de bloeddruk. Als het slachtoffer door het werk van de eekhoorn rustig wordt, daalt die weer. Omdat de medische parameters verbeteren, wordt het “gouden uur, na een ongeval gerokken. De kans dat iemand in shock raakt voor hij bevrijd is uit het wrak, wordt daardoor veel kleiner.'
Maar niet alleen de medische parameters verbeteren. Ook de kans op een posttraumatisch stresssyndroom verkleint. Slachtoffers die gekneld zitten, hebben pijn, veel angst, soms zelfs doodsangst en zitten tegelijkertijd in een situatie van hyperactivatie. Dan gaan ze soms dissociëren, zich losmaken van de werkelijkheid, om het niet te hoeven meemaken. In combinatie met negatieve emoties is dat is de grootste voorspeller van een trauma later. Door de eekhoornmethode wordt die kans een heel stuk kleiner.
De Soir en zijn onderzoekscollega Koen Goffings, zorgcoördinator kritieke dienst van het ziekenhuis Maas en Kempen, zetten een proefproject op in Noord-Limburg. Verschillende ambulanciers en brandweerlui van de brandweer Bree, Lommel en Leopoldsburg werden opgeleid tot eekhoorn en het Maria Ziekenhuis Noord-Limburg in Overpelt en het Ziekenhuis Maas en Kempen in Maaseik-Bree werken mee aan het project. 'Soms zijn mensen erg zwaargewond, maar wel perfect aanspreekbaar. Er zijn gevallen geweest waarbij we wisten dat als de persoon bevrijd zou zijn, hij zou sterven. Dan wordt de eekhoorn stervensbegeleider. Voor de mensen die het wel halen, moet de eekhoorn zorgen dat latere schade zoveel mogelijk wordt beperkt. Onlangs was er een ongeval met een vrachtwagen aan een tankstation. In de vrachtwagen zaten drie mensen: twee waren op slag dood, één zat 45 minuten gekneld achter het stuur. Dan moet de eekhoorn tussen de overleden mensen en de geknelde persoon gaan zitten.
Om zijn werk wetenschappelijk te onderbouwen, zijn De Soir en Goffings bezig met een onderzoek bij slachtoffers die gekneld hebben gezeten en zijn bijgestaan door een eekhoorn en om die resultaten te vergelijken met een controlegroep. Tot nu toe werden tien slachtoffers opgevolgd. 'De resultaten op medisch en psychologisch vlak zijn veelbelovend. Bloeddruk, hartslag en ademhaling bleken tijdens de bevrijding en overbrenging naar het ziekenhuis stabiel te blijven en uit de ondervraging van de slachtoffers achteraf bleek ook de kans op een trauma later veel kleiner. Want mensen antwoordden dat ze het gebeuren nauwelijks als levensbedreigend hadden ervaren en geen doodsangst hadden gehad. Dat ze wel het gevoel hadden dat alles heel snel ging, dat ze het gebeurde als een droom ervaarden en zich niet realiseerden wat er gebeurde. Majoor De Soir hoopt nu dat hij de eekhoornmethode naar andere regio's kan uitbreiden en wil nu ook een militaire versie van deze methode ontwikkelen om kritiek gewonde militairen acuut psychologisch te stabiliseren.
