Weliswaar.be, het vakmagazine van de Vlaamse overheid voor de welzijns- en gezondheidssector, stelt in zijn september-editie de vraag waarom de Belg alleen in de apotheek geneesmiddelen kan kopen. Ons dichte netwerk van apothekers biedt voordelen. Makkelijker dan waar ook in Europa kunnen we evidence based advies inwinnen. Maar waarom kan je in het buitenland wel medicijnen in de supermarkt kopen? Dat is toch voordeliger voor de consument? U leest het in ons kritische gesprek met onder meer Dirk Broeckx, secretaris-generaal van de Algemene Pharmaceutische Bond.
Enkele maanden geleden ontstond er heisa bij de Belgische apothekers. Oorzaak was de beslissing van de Nederlandse keten Kruidvat om oordruppels in hun Belgische filialen te verkopen. De verkoop van geneesmiddelen in warenhuizen of drogisterijen is verboden in België. We vormen daarmee een uitzondering in Europa: in de meeste andere landen is het al jaren legaal om voorschriftvrije geneesmiddelen in drogisterijen, supermarkten of benzinestations te verkopen. Volgens de Belgische apothekers betekent die praktijk een uitholling van hun beroep: “Een apotheker is meer dan een eenvoudige verkoper. Hij is de enige die een meerwaarde kan bieden. Hij kan interacties van verschillende medicijnen opsporen en kan onafhankelijk advies en een bredere omkadering geven”, zegt Dirk Broeckx, secretaris-generaal van de Algemene Pharmaceutische Bond (apb).
GENEESMIDDELEN LANGS DE SNELWEG
Voorstanders van de verkoop in supermarkten beweren dat op die manier de toegankelijkheid van medicatie gemaximaliseerd en gegarandeerd wordt. In veel Europese landen is er namelijk een nijpend tekort aan apothekers. In Nederland bijvoorbeeld, kan je geneesmiddelen in drogisterijen, supermarkten en benzinestations kopen. De Nederlandse overheid is daarbij echter niet over één nacht ijs gegaan. De nieuwe indeling van zelfzorggeneesmiddelen was in de geneesmiddelenwet opgenomen. Voor de uitwerking hiervan riep de overheid de hulp in van het Nederlandse College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), dat de geneesmiddelen beoordeelt en bepaalt of ze bij de apotheker, de drogist of in de supermarkt mogen worden verkocht.
“Geloof me, ook hier is flink gediscussieerd geweest”, zegt Liesbeth Breeveld, communicatieverantwoordelijke van het CBG. “We hebben zowel de producenten- als de consumentenorganisaties gehoord, en alle nadelen en voordelen tegenover elkaar geplaatst. Uiteindelijk zijn de zelfzorggeneesmiddelen in drie categorieën verdeeld. Geneesmiddelen die uitsluitend in de apotheek mogen worden verkocht (UA), de geneesmiddelen zonder voorschrift die zowel in de apotheek als in de drogisterij mogen worden verkocht (UAD), en de geneesmiddelen zonder voorschrift die bestemd zijn voor de algemene verkoop (AV) en dus in de supermarkten en benzinestations mogen worden verkocht.” “We hebben rekening gehouden met de dosis van het geneesmiddel, de vorm waarin het verschijnt, de informatie die het meekrijgt en de stoffen die het bevat. Hoe lager het risico, hoe meer kans een geneesmiddel maakt om als AV gelabeld te worden.” Het systeem lijkt goed te werken. “Door alleen geneesmiddelen met een laag risico op misbruik vrij te verkopen, verkleint de kans op misbruik of overdosis.”
VERGIF
Uit een studie van de apb blijkt dat de verkoop van voorschriftvrije geneesmiddelen een groot aandeel van de omzet vormt. De apothekers ontkennen echter met klem dat hun protest financiële motieven heeft. “We handelen in het belang van de volksgezondheid. Het gaat nog steeds om geneesmiddelen, waarvan het langdurig of ongecontroleerd gebruik ernstige gevolgen kan hebben”, zegt Broeckx. Jan Meeussen, apotheker en actief lid van de APB, waarschuwt dan weer voor de verkoop van deze geneesmiddelen buiten de apotheek: “Voorschriftvrije geneesmiddelen zijn vergif. Ze worden pas medicijnen als ze aangeleverd worden door een apotheker. Vergelijk het met een klopboormachine. Voor een professionele schrijnwerker is die machine een stuk gereedschap. Voor een doe-hetzelver kan ze gevaarlijk zijn.”
ANDER VERLEDEN
Waarom bestaat die vrije verkoop in Nederland wél en hier niet? Volgens Dirk Broeckx moeten we rekening houden met de verschillende historische context in beide landen. In Nederland is er slechts één apotheker per tienduizend inwoners. In België zijn het er vijf keer zoveel. Bovendien verkopen Nederlandse apothekers enkel terugbetaalbare geneesmiddelen en geneesmiddelen op voorschrift. Dat zorgde vroeger voor een groot aantal artsen' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>artsen die de producten verkochten die ze zelf voorschreven. Na een algemeen verbod op cumulatie zijn veel drogisten voorschriftvrije geneesmiddelen gaan verkopen. “Maar je moet je daar geen doorsnee kruidenier bij voorstellen. Nederlandse drogisten zijn allemaal hoogopgeleid en bieden een volwaardige dienstverlening en advies aan”, zegt Broeckx. Volgens de APB is zelfs het Nederlandse systeem niet volledig waterdicht: “Veel Nederlanders klagen dat ze niet alle informatie over geneesmiddelen op één plaats kunnen krijgen. Voor sommige middelen moet je naar de apotheker, voor andere raadpleeg je best een drogist. Dat heeft niet altijd onschuldige gevolgen. Als iemand aspirines haalt bij de drogist, maar ook bloedverdunners voorgeschreven krijgt van een arts en die bij de apotheker haalt, is er geen onderlinge communicatie. Bloedverdunners combineren met aspirines kan echter ernstige gevolgen hebben.”
PATIËNT GAAT VOOR
De apothekers en de farmaceutische industrie hoeven niet te vrezen dat het in België dezelfde kant opgaat aederland. Zowel het Federaal Geneesmiddelenagentschap als federaal minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Laurette onkelinx hebben geen plannen om de wetgeving te veranderen. Integendeel, er zijn nog meer maatregelen getroffen om de patiënt te beschermen. Zou een alternatief als een apotheekhoek in de supermarkt, met een gediplomeerde apotheker aan de balie, een oplossing kunnen bieden? “Nee”, zegt Broeckx. “Een apotheker die in dienst van een supermarkt werkt, zal het op lange termijn moeilijk hebben om onafhankelijk te blijven. Het zakenmodel van een supermarkt is gericht op het maken van winst. Bij een apotheker gaat het om het welzijn van de patiënt.” Geldt die redenering ook voor apothekers die niet-geregistreerde geneesmiddelen verkopen? “Om onze patiënten kwaliteit te garanderen hebben we ons eigen kwaliteitslabel ontworpen, het APB-label. De producent krijgt het label door zijn producten te onderwerpen aan onderzoek en studies.”
GENEESMIDDELEN LANGS DE SNELWEG
Voorstanders van de verkoop in supermarkten beweren dat op die manier de toegankelijkheid van medicatie gemaximaliseerd en gegarandeerd wordt. In veel Europese landen is er namelijk een nijpend tekort aan apothekers. In Nederland bijvoorbeeld, kan je geneesmiddelen in drogisterijen, supermarkten en benzinestations kopen. De Nederlandse overheid is daarbij echter niet over één nacht ijs gegaan. De nieuwe indeling van zelfzorggeneesmiddelen was in de geneesmiddelenwet opgenomen. Voor de uitwerking hiervan riep de overheid de hulp in van het Nederlandse College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), dat de geneesmiddelen beoordeelt en bepaalt of ze bij de apotheker, de drogist of in de supermarkt mogen worden verkocht.
“Geloof me, ook hier is flink gediscussieerd geweest”, zegt Liesbeth Breeveld, communicatieverantwoordelijke van het CBG. “We hebben zowel de producenten- als de consumentenorganisaties gehoord, en alle nadelen en voordelen tegenover elkaar geplaatst. Uiteindelijk zijn de zelfzorggeneesmiddelen in drie categorieën verdeeld. Geneesmiddelen die uitsluitend in de apotheek mogen worden verkocht (UA), de geneesmiddelen zonder voorschrift die zowel in de apotheek als in de drogisterij mogen worden verkocht (UAD), en de geneesmiddelen zonder voorschrift die bestemd zijn voor de algemene verkoop (AV) en dus in de supermarkten en benzinestations mogen worden verkocht.” “We hebben rekening gehouden met de dosis van het geneesmiddel, de vorm waarin het verschijnt, de informatie die het meekrijgt en de stoffen die het bevat. Hoe lager het risico, hoe meer kans een geneesmiddel maakt om als AV gelabeld te worden.” Het systeem lijkt goed te werken. “Door alleen geneesmiddelen met een laag risico op misbruik vrij te verkopen, verkleint de kans op misbruik of overdosis.”
VERGIF
Uit een studie van de apb blijkt dat de verkoop van voorschriftvrije geneesmiddelen een groot aandeel van de omzet vormt. De apothekers ontkennen echter met klem dat hun protest financiële motieven heeft. “We handelen in het belang van de volksgezondheid. Het gaat nog steeds om geneesmiddelen, waarvan het langdurig of ongecontroleerd gebruik ernstige gevolgen kan hebben”, zegt Broeckx. Jan Meeussen, apotheker en actief lid van de APB, waarschuwt dan weer voor de verkoop van deze geneesmiddelen buiten de apotheek: “Voorschriftvrije geneesmiddelen zijn vergif. Ze worden pas medicijnen als ze aangeleverd worden door een apotheker. Vergelijk het met een klopboormachine. Voor een professionele schrijnwerker is die machine een stuk gereedschap. Voor een doe-hetzelver kan ze gevaarlijk zijn.”
ANDER VERLEDEN
Waarom bestaat die vrije verkoop in Nederland wél en hier niet? Volgens Dirk Broeckx moeten we rekening houden met de verschillende historische context in beide landen. In Nederland is er slechts één apotheker per tienduizend inwoners. In België zijn het er vijf keer zoveel. Bovendien verkopen Nederlandse apothekers enkel terugbetaalbare geneesmiddelen en geneesmiddelen op voorschrift. Dat zorgde vroeger voor een groot aantal artsen' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>artsen die de producten verkochten die ze zelf voorschreven. Na een algemeen verbod op cumulatie zijn veel drogisten voorschriftvrije geneesmiddelen gaan verkopen. “Maar je moet je daar geen doorsnee kruidenier bij voorstellen. Nederlandse drogisten zijn allemaal hoogopgeleid en bieden een volwaardige dienstverlening en advies aan”, zegt Broeckx. Volgens de APB is zelfs het Nederlandse systeem niet volledig waterdicht: “Veel Nederlanders klagen dat ze niet alle informatie over geneesmiddelen op één plaats kunnen krijgen. Voor sommige middelen moet je naar de apotheker, voor andere raadpleeg je best een drogist. Dat heeft niet altijd onschuldige gevolgen. Als iemand aspirines haalt bij de drogist, maar ook bloedverdunners voorgeschreven krijgt van een arts en die bij de apotheker haalt, is er geen onderlinge communicatie. Bloedverdunners combineren met aspirines kan echter ernstige gevolgen hebben.”
PATIËNT GAAT VOOR
De apothekers en de farmaceutische industrie hoeven niet te vrezen dat het in België dezelfde kant opgaat aederland. Zowel het Federaal Geneesmiddelenagentschap als federaal minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Laurette onkelinx hebben geen plannen om de wetgeving te veranderen. Integendeel, er zijn nog meer maatregelen getroffen om de patiënt te beschermen. Zou een alternatief als een apotheekhoek in de supermarkt, met een gediplomeerde apotheker aan de balie, een oplossing kunnen bieden? “Nee”, zegt Broeckx. “Een apotheker die in dienst van een supermarkt werkt, zal het op lange termijn moeilijk hebben om onafhankelijk te blijven. Het zakenmodel van een supermarkt is gericht op het maken van winst. Bij een apotheker gaat het om het welzijn van de patiënt.” Geldt die redenering ook voor apothekers die niet-geregistreerde geneesmiddelen verkopen? “Om onze patiënten kwaliteit te garanderen hebben we ons eigen kwaliteitslabel ontworpen, het APB-label. De producent krijgt het label door zijn producten te onderwerpen aan onderzoek en studies.”
