Trypanosomen, de beruchte verwekkers van slaapziekte, veranderen de samenstelling van het speeksel van tseetseevliegen. Daardoor gaat de vlieg op een andere manier mensen bijten, zodat de kans stijgt dat ze parasieten in meerdere slachtoffers spuit en zo de verspreiding van slaapziekte versterkt. Zonder behandeling – en soms zelfs mét – leidt slaapziekte onherroepelijk tot de dood. Dat melden onderzoekers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde, samen met collega’s van VIB, in het gereputeerde vakblad PLoS Pathogens.
slaapziekte wordt bij mensen veroorzaakt door de parasiet Trypanosoma brucei. Andere trypanosomen treffen dieren, met zware economische gevolgen voor de Afrikaanse veeteelt. Alles begint wanneer een besmette tseetseevlieg bloed opzuigt bij een mens. Ze spuit daarbij speeksel in, met verschillende stoffen die verhinderen dat het bloed stolt al in haar slachtoffer stolt nog voor ze zich volgezogen heeft. Met dat speeksel komt de parasiet mee. Hij vermenigvuldigt zich eerst in het bloed en de lymfe, ontwijkt je afweer en nestelt zich in hart, nieren en uiteindelijk ook in je hersenen. Je wordt verward, je slaappatroon raakt ontregeld, je kunt niet meer normaal lopen en uiteindelijk raak je in coma en sterf je. De Wereldgezondheidsorganisatie schat de jaarlijkse dodentol op 10 000 tot 20 000 mensen.
De levenscyclus van de parasiet is ingewikkeld, met de nodige gedaanteveranderingen onderweg, en moet deels in een tseetseevlieg en deels in een mens verlopen. als de vlieg besmet bloed opzuigt, ontwikkelt de meegekomen parasiet zich in het darmstelsel van de vlieg en reist dan in zijn nieuwe vorm naar de speekselklieren. Daar zorgt de trypanosoom ervoor dat welbepaalde genen minder instructies gaan sturen naar de productiemachines van speekseleiwitten.
Het gevolg is dat de vlieg minder stollingsremmers in haar speeksel zal aanmaken, en minder eiwitten die het aaneenkleven van bloedplaatjes tot een prop verhinderen.
Met andere woorden: het speeksel van een besmette vlieg is minder goed in een van zijn hoofdtaken: mensenbloed vloeibaar houden terwijl het opgezogen wordt. De vlieg moet nu bij iedere voedingsbeurt meerdere mensen gaan steken om voldoende bloed binnen te krijgen. Die ze allemaal met trypanosomen besmet.
De levenscyclus van de parasiet is ingewikkeld, met de nodige gedaanteveranderingen onderweg, en moet deels in een tseetseevlieg en deels in een mens verlopen. als de vlieg besmet bloed opzuigt, ontwikkelt de meegekomen parasiet zich in het darmstelsel van de vlieg en reist dan in zijn nieuwe vorm naar de speekselklieren. Daar zorgt de trypanosoom ervoor dat welbepaalde genen minder instructies gaan sturen naar de productiemachines van speekseleiwitten.
Het gevolg is dat de vlieg minder stollingsremmers in haar speeksel zal aanmaken, en minder eiwitten die het aaneenkleven van bloedplaatjes tot een prop verhinderen.
Met andere woorden: het speeksel van een besmette vlieg is minder goed in een van zijn hoofdtaken: mensenbloed vloeibaar houden terwijl het opgezogen wordt. De vlieg moet nu bij iedere voedingsbeurt meerdere mensen gaan steken om voldoende bloed binnen te krijgen. Die ze allemaal met trypanosomen besmet.
