Voor het eerst sinds 2002 daalt het geboortecijfer in het Vlaams Gewest. De eerste maanden van 2010 geven wel opnieuw een stijging van het aantal geboorten aan.Dat blijkt uit cijfers van Kind en Gezin. Het geboortecijfer blijft wel op een veel hoger niveau dan begin jaren 2000. De maatschappelijke context om te kiezen voor kinderen is er op vooruit gegaan. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van formele kinderopvang, meer ouders maken gebruik van maatregelen die de combinatie arbeid en gezin vergemakkelijken. Dit mag ons niet doen vergeten dat 11,2% van de kinderen leeft in een gezin met een verhoogd armoederisico.
Geboorten
In 2009 werden volgens de registratie van Kind en Gezin 69 692 kinderen geboren in het Vlaamse Gewest. Dat is een lichte daling (0,9%) vergeleken met 2008, maar toch nog een zeer hoog cijfer als we kijken naar begin jaren 2000. Toen lag het geboortecijfer lager dan 62 000.
En 2010 laat opnieuw een toename zien; in de eerste 5 maanden waren er 0,6% meer geboorten dan in dezelfde periode in 2009.
Het gevolg hiervan is dat de groep van kinderen onder de 3 jaar steeds groter wordt. Op 1 januari 2008 waren er 16 675 kinderen meer dan op het dieptepunt, begin 2004. En vooruitberekeningen in het najaar 2009 op de gegevens van Kind en Gezin voorspellen een verdere toename van het aantal zeer jonge kinderen.
Kinderwens
Hoe het zit met de kinderwens in Vlaanderen, is bevraagd in de Survey Sociaal-Culturele Verschuivingen van de Studiedienst van de Vlaamse Regering (2008). Er is een kloof tussen het ideaal aantal kinderen en het aantal kinderen dat men voor zichzelf wenst. Gemiddeld schuift men 2,06 kinderen naar voren als ideaal aantal kinderen en 2,04 als gewenst aantal kinderen voor zichzelf. Hoe kleiner de kloof, volgens demografen, hoe positiever (aanstaande) ouders de maatschappelijke context om kinderen te krijgen, inschatten. Deze kloof is kleiner geworden in vergelijking met 2003. Dit hangt samen met een evolutie in de maatschappelijke context zoals de beschikbaarheid en het gebruik van kinderopvang, de mogelijke arbeidstijdregelingen, enz.
Kinderopvang
Kinderopvang is een belangrijk element in functie van de combinatie gezin en arbeid. We stellen een flinke toename van het gebruik van kinderopvang vast in de voorbije jaren. 63,3% van de kinderen onder de drie jaar maakt gebruik van formele opvangregelingen en/of de kleuterschool.
Combinatie arbeid en gezin
In gezinnen van jonge kinderen ligt de arbeidsparticipatie hoog. Heel wat gezinnen van jonge kinderen streven naar een gezinsvriendelijke regeling van de arbeidstijd. Een toenemend aantal gezinnen met jonge kinderen kiest voor een ‘anderhalve' baan. Van 36,8% van de kinderen in een tweeoudergezin heeft het gezin een ‘anderhalve' baan. Bijna 79% van de moeders en 72% van de vaders van zeer jonge kinderen werkt enkel in de week én overdag.
Maatschappelijke kwetsbare situaties
Volgens de laatst beschikbare SILC (Statistics on Income and Living Condition) van de EU leven in Vlaanderen 11,2% kinderen in een gezin met een verhoogd armoederisico. Een risico dat nog hoger ligt in eenoudergezinnen (32,7%). Tewerkstelling is heel belangrijk in de bestrijding van armoede. Onderzoeken zijn op dit punt unaniem. In eenoudergezinnen zonder werkende ouder loopt het armoederisico op tot 72,6%. In het geheel van gezinnen zonder arbeidsparticipatie tot 85%. Volgens de Kind en Gezin-registratie leeft 8,3% van de kinderen geboren in 2009 in een kansarm gezin. Een percentage dat de voorbije jaren licht toenam. Ook hier zien we het belang van tewerkstelling. Bij bijna 71% van de kinderen in 2009 geboren in een kansarm gezin was er sprake van een zwakke arbeidsituatie van de ouders.
Gezond en veilig leven?
- Preventie van ‘open ruggetje'
Foliumzuur is belangrijk voor de preventie van neuralebuisdefecten (open ruggetje) bij de foetus. Inname van foliumzuursupplement van vóór de conceptie en tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap wordt daarom aanbevolen. Uit het onderzoek Jong! van het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin blijkt dat de helft van de aanstaande moeders het supplement niet correct inneemt. Te laat gestart of te vroeg gestopt.
- Borstvoeding
Het geven van borstvoeding, waarvan de voordelen voor de gezondheid van de baby en de moeder duidelijk zijn, neemt verder toe. Niet alleen is er een toename van het aantal kinderen dat bij de start uitsluitend borstvoeding krijgt (66.7%, +1,8 tegenover 2008), maar ook de duur van de borstvoeding neemt toe. Een groter aandeel kinderen krijgt ook nog op 3 maanden uitsluitend borstvoeding (36,2%, +1,3 tegenover 2008).
Een belangrijke aandachtspunt voor Kind en Gezin blijft de borstvoeding van kinderen geboren in een kansarm gezin. Minder dan 40% van deze kinderen krijgt borstvoeding.
- Wiegendood
Het aantal gevallen van wiegendood is verder gedaald. In 2008 waren er maar 18 gevallen van wiegendood, tegenover 22 in 2007.
- Rookvrije omgeving
Een van de aanbevelingen in het kader van preventie van wiegendood is het vermijden van blootstelling aan roken. Het onderzoek Jong! van het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin toont aan dat een rookvrije omgeving voor jonge kinderen nog geen feit is. 16,6% van de kinderen geboren in de periode mei 2008 - april 2009 wordt blootgesteld aan rook tijdens de zwangerschap en 14,2% na de bevalling (actief rokende moeders en/of passief rokende moeders).
- Zware verkeersslachtoffers
Na jaren van daling is er opnieuw een stijging van zware verkeersslachtoffers (doden binnen de 30 dagen en ernstig gewonde kinderen) bij kinderen onder de 12 jaar. In 2008 kwamen in het Vlaamse Gewest 16 kinderen onder de 12 jaar om en raakten er 138 ernstig gewond.
Algemene conclusie
Het dertiende rapport over de leefsituatie en het welzijn van jonge kinderen in het Vlaams Gewest geeft aan dat jonge kinderen het globaal genomen goed stellen. Toch wordt een niet onbelangrijk aantal gezinnen vandaag geconfronteerd met een verhoogd financieel risico en/of met kansarmoede. Dat is zeker een blijvend aandachtspunt voor het beleid. De maatschappelijke context om voor kinderen te kiezen evolueert positief.
