Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen heeft zijn beleidsplan ‘Geestelijke Gezondheidszorg Vlaanderen’ voorgesteld. Hij wil meer preventie, een destigmatiserende beeldvorming, psychische problemen sneller laten vaststellen, een uitbreiding van het basisaanbod van de centra voor geestelijke gezondheidszorg en een betere samenwerking tussen de welzijns – en gezondheidsactoren
Ook bepleit Vandeurzen een ‘inclusief’ beleid, d.wz. dat geestelijke gezondheidszorg ook in andere beleidsdomeinen een plaats moet krijgen. jongeren en ouderen zijn de belangrijkste doelgroep van het omvattende plan. En vooral, zegt jo vandeurzen, is van belang hoe een samenleving omgaat met zwakkeren, mensen in armoede en psychisch zieken.
Eén op de vier mensen heeft in onze samenleving in zijn leven ooit psychische problemen gekend. Het voorbije jaar waren er dat één op de negen. Het aantal meldingen van psychische problemen, in het bijzonder met depressie, is de afgelopen tien jaar aanzienlijk toegenomen. Per jaar sterven er in Vlaanderen om en bij de duizend mensen door zelfdoding. Almaar meer kinderen hebben psychische problemen.. De kans is reëel dat iedereen van ons vroeg of laat te maken krijgt met psychische problemen: zelf of in de persoon van een ouder, partner, kind, broer, zus, vriend of buur.
Uit epidemiologische gegevens van de centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) (cijfers 2008) blijkt dat jaarlijks 50.000 mensen behandeld worden voor psychische problemen, verwerkingsproblemen, gedragsproblemen of problemen in de interactie. De meest voorkomende diagnoses zijn stemmingsstoornissen (22%, vooral bij vrouwen), stoornissen in de kindertijd (13%, hoofdzakelijk bij kinderen en jongeren), aan middelen gebonden stoornissen (10%, vooral bij mannen), angststoornissen (10%) en aanpassingsstoornissen(8%). psychose als diagnose komt bij 3% van het aantal cliënten voor. Psychische problemen veroorzaken persoonlijk lijden, maar hebben ook effecten op het sociale en professionele leven van iemand.
Vanwaar die toename? In de samenleving doet zich een proces van individualisering voor. De mensen hebben tegenwoordig meer kansen om zichzelf te ontplooien dan tevoren. De keerzijde ervan is de geringe zorg om de ander en de geringe aandacht voor het algemene belang. als individualisme tot norm verheven wordt, kan dit een zodanige belasting opleveren dat we er psychisch ziek van worden. Tijdsbesteding is sterk geïndividualiseerd geraakt waardoor mensen dus minder samen doen. De scheiding tussen gezin en werk vervaagt meer en meer. Het werk- en ook het levensritme liggen hoog. Nieuwe communicatiemiddelen laten mensen op z’n minst dénken dat ze altijd en snel bereikbaar moeten zijn. Het aantal alleenstaanden neemt toe. In Vlaanderen loopt op dit moment één op de acht mensen een verhoogd armoederisico. “Al deze evoluties,” aldus jo vandeurzen, “bepalen nadrukkelijk onze benadering van zorg en wat we van zorg verwachten.”
Veel mensen aarzelen om hulp te zoeken. Er rust nog altijd een stigma op hulp zoeken voor psychische problemen. Wie toch een beroep doet op de hulpverlening, stuit op wachtlijsten. De capaciteit van het huidige aanbod is onvoldoende, waardoor de kloof tussen vraag en aanbod almaar groter wordt. Mensen met ernstige psychische problemen moeten onverantwoord lang wachten op hulp, hun problematiek dreigt te escaleren waardoor ze in de residentiële hulp terechtkomen. Door wachtlijsten is er haast geen ruimte voor vroeginterventie.
Een doeltreffende geestelijke gezondheidszorg veronderstelt volgens de minister een versterking van de eerstelijnszorg, van thuiszorg en ambulante zorg, ook in functie van vroegdetectie en vroeginterventie. Ze veronderstelt ook samenwerking tussen ambulante en residentiële zorg, gezondheid- en welzijnszorg, informele en professionele zorg.
Op deze manier wil de minister sneller psychische problemen aanpakken en een goede continuïteit van zorg waarborgen: generalistisch wanneer het kan, specialistisch wanneer nodig.
De minister vertrekt van de ambitie om de zorg te 'vermaatschappelijken', d.w.z. de ambitie om zorg en hulp in de samenleving te verlenen en niet afgezonderd van de samenleving. Vermaatschappelijking betekent dat zoveel mogelijk mensen in hun vertrouwde omgeving van hun sociale netwerk zorg krijgen. Dit is allerminst een pleidooi tegen residentiële zorg, het is een pleidooi voor een hulpvaardige bejegening van personen met psychische problemen die terugkeren naar de samenleving, het is een pleidooi voor de betrokkenheid van de geestelijke gezondheidszorg in de lokale gemeenschap. Vermaatschappelijking betekent ook dat we de lokale samenleving zoveel mogelijk betrekken in de ondersteuning van de hulpvrager en in het hulpverleningsproces. Vrijwilligerswerk, buurtwerking en mantelzorg spelen een grote rol. Goede zorg voor personen met psychische problemen is geen aangelegenheid van alleen maar de welzijn- en gezondheidssector. De hele samenleving heeft een rol.
In de komende jaren wil de Vlaamse overheid forse inspanningen leveren om het huidige zorgaanbod uit te breiden en om het inclusief te maken.
De concrete acties in het plan van Jo Vandeurzen zijn:
Eén op de vier mensen heeft in onze samenleving in zijn leven ooit psychische problemen gekend. Het voorbije jaar waren er dat één op de negen. Het aantal meldingen van psychische problemen, in het bijzonder met depressie, is de afgelopen tien jaar aanzienlijk toegenomen. Per jaar sterven er in Vlaanderen om en bij de duizend mensen door zelfdoding. Almaar meer kinderen hebben psychische problemen.. De kans is reëel dat iedereen van ons vroeg of laat te maken krijgt met psychische problemen: zelf of in de persoon van een ouder, partner, kind, broer, zus, vriend of buur.
Uit epidemiologische gegevens van de centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) (cijfers 2008) blijkt dat jaarlijks 50.000 mensen behandeld worden voor psychische problemen, verwerkingsproblemen, gedragsproblemen of problemen in de interactie. De meest voorkomende diagnoses zijn stemmingsstoornissen (22%, vooral bij vrouwen), stoornissen in de kindertijd (13%, hoofdzakelijk bij kinderen en jongeren), aan middelen gebonden stoornissen (10%, vooral bij mannen), angststoornissen (10%) en aanpassingsstoornissen(8%). psychose als diagnose komt bij 3% van het aantal cliënten voor. Psychische problemen veroorzaken persoonlijk lijden, maar hebben ook effecten op het sociale en professionele leven van iemand.
Vanwaar die toename? In de samenleving doet zich een proces van individualisering voor. De mensen hebben tegenwoordig meer kansen om zichzelf te ontplooien dan tevoren. De keerzijde ervan is de geringe zorg om de ander en de geringe aandacht voor het algemene belang. als individualisme tot norm verheven wordt, kan dit een zodanige belasting opleveren dat we er psychisch ziek van worden. Tijdsbesteding is sterk geïndividualiseerd geraakt waardoor mensen dus minder samen doen. De scheiding tussen gezin en werk vervaagt meer en meer. Het werk- en ook het levensritme liggen hoog. Nieuwe communicatiemiddelen laten mensen op z’n minst dénken dat ze altijd en snel bereikbaar moeten zijn. Het aantal alleenstaanden neemt toe. In Vlaanderen loopt op dit moment één op de acht mensen een verhoogd armoederisico. “Al deze evoluties,” aldus jo vandeurzen, “bepalen nadrukkelijk onze benadering van zorg en wat we van zorg verwachten.”
Veel mensen aarzelen om hulp te zoeken. Er rust nog altijd een stigma op hulp zoeken voor psychische problemen. Wie toch een beroep doet op de hulpverlening, stuit op wachtlijsten. De capaciteit van het huidige aanbod is onvoldoende, waardoor de kloof tussen vraag en aanbod almaar groter wordt. Mensen met ernstige psychische problemen moeten onverantwoord lang wachten op hulp, hun problematiek dreigt te escaleren waardoor ze in de residentiële hulp terechtkomen. Door wachtlijsten is er haast geen ruimte voor vroeginterventie.
Een doeltreffende geestelijke gezondheidszorg veronderstelt volgens de minister een versterking van de eerstelijnszorg, van thuiszorg en ambulante zorg, ook in functie van vroegdetectie en vroeginterventie. Ze veronderstelt ook samenwerking tussen ambulante en residentiële zorg, gezondheid- en welzijnszorg, informele en professionele zorg.
Op deze manier wil de minister sneller psychische problemen aanpakken en een goede continuïteit van zorg waarborgen: generalistisch wanneer het kan, specialistisch wanneer nodig.
De minister vertrekt van de ambitie om de zorg te 'vermaatschappelijken', d.w.z. de ambitie om zorg en hulp in de samenleving te verlenen en niet afgezonderd van de samenleving. Vermaatschappelijking betekent dat zoveel mogelijk mensen in hun vertrouwde omgeving van hun sociale netwerk zorg krijgen. Dit is allerminst een pleidooi tegen residentiële zorg, het is een pleidooi voor een hulpvaardige bejegening van personen met psychische problemen die terugkeren naar de samenleving, het is een pleidooi voor de betrokkenheid van de geestelijke gezondheidszorg in de lokale gemeenschap. Vermaatschappelijking betekent ook dat we de lokale samenleving zoveel mogelijk betrekken in de ondersteuning van de hulpvrager en in het hulpverleningsproces. Vrijwilligerswerk, buurtwerking en mantelzorg spelen een grote rol. Goede zorg voor personen met psychische problemen is geen aangelegenheid van alleen maar de welzijn- en gezondheidssector. De hele samenleving heeft een rol.
In de komende jaren wil de Vlaamse overheid forse inspanningen leveren om het huidige zorgaanbod uit te breiden en om het inclusief te maken.
De concrete acties in het plan van Jo Vandeurzen zijn:
- een beeldvormingproject geestelijke gezondheid voor Vlaanderen die er voor ijvert om psychische problemen bespreekbaar te maken .
- een inbedding van platform voor familieleden van personen met psychische problemen als partner in de zorg.
- een Vlaamse werkgroep suïcidepreventie organiseert een gezondheidsconferentie die een nieuwe gezondheidsdoelstelling en een nieuw Vlaams actieplan suïcidepreventie moet opleveren. Er worden beheersovereenkomsten afgesloten met organisaties met betrekking tot de zorg voor suïcidepogers, nabestaanden na zelfdoding en met betrekking tot telezorg.
- projecten geestelijke gezondheidszorg in de eerstelijn op basis van strategieën en acties die tijdens de eerstelijnsgezondheidsconferentie van begin december worden goedgekeurd.
- samenwerkingsakkoorden tussen verenigingen waar armen het woord nemen, de centra algemeen welzijnswerk en de centra voor geestelijke gezondheidszorg.
- meer facilitatoren cultuursensitieve zorg in de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg
- projectoproepen onlinetherapie en effectonderzoek ervan.
- onderzoek naar inbreng Flanders' Care in geestelijke gezondheidszorg.
- uitvoeringsbesluit voor het bepalen en aanrekenen van cliëntbijdragen in de CGG.
- model vanwege CGG voor samenwerking met de vrij gevestigde psychologen en psychiaters en experimenten voor samenwerking CGG en zelfstandige psychologen in het CGG
- uitbreiding van het aanbod kinderen- en jongerenteams en ouderenteams in de CGG.
- meer outreaching van de geestelijke gezondheidszorg naar de bijzondere jeugdzorg.
- erkenning van ouderen als risicogroep in het Vlaamse actieplan suïcidepreventie.
- geïntegreerd beleid (samen met de domeinen Werk en Sociale Economie) voor arbeidszorg met aandacht voor personen met psychische en/of psychiatrische problemen, de attestering en het statuut van arbeidszorgmedewerkers.
- samenwerking tussen de domeinen Welzijn en Wonen voor het creëren van een ruim aanbod aan sociale huurwoningen en aangepaste woonbegeleiding voor personen met psychische en/of psychiatrische problemen.
- meer zorg aan gedetineerden met psychische problemen als onderdeel van het strategisch plan voor gedetineerden.
- uitbreiding van het aanbod ambulante hulpverlening voor personen met een handicap en bijkomende psychische en/of gedragsproblemen.
- in samenwerking met de federale overheid werkt de Vlaamse gemeenschap aan de hervorming van de geestelijke gezondheidszorg zodat actoren in de welzijn- en gezondheidszorg beter op elkaar kunnen aansluiten in regionale zorgcircuits en zorgnetwerken.
- structurele inbedding in de CGG van het buddyproject Vlaanderen waarin vrijwilligers zich inzetten voor psychiatrische patiënten.
- aanmoedigen van samenwerking tussen algemene ziekenhuizen en psychiatrische ziekenhuizen met het oog op continuïteit van zorg voor personen met psychische problemen.
- uitbouw van het forensisch kenniscentrum en de psychogeriatrische zorgverlening in OPZC Rekem.
- kennisverspreiding van de gezinsverpleging in OPZ Geel.
