Nele Festjens en Nico Callewaert van VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie) en UGent, hebben de efficiëntie van het vaccin tegen tuberculose verbeterd. Het nieuwe vaccin biedt – alvast bij muizen - een betere bescherming tegen de ziekte. De ontwikkeling van een nieuw tbc-vaccin is een prioriteit in de strijd tegen de ziekte, die jaarlijks 1,7 miljoen slachtoffers maakt. Het huidige vaccin biedt maar een beperkte bescherming.
tuberculose: een wereldwijd probleem
Eén derde van de wereldbevolking is besmet met de bacterie Mycobacterium tuberculosis die tuberculose (tbc) veroorzaakt. tbc, aids en malaria zijn de drie infectieziekten die wereldwijd de meeste doden eisen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat er jaarlijks 8 tot 10 miljoen mensen besmet worden. Tbc is vooral een ziekte van de armen en tast voornamelijk jongvolwassenen in hun meest productieve jaren aan. De meeste tbc-doden vallen in de ontwikkelingslanden, meer dan de helft daarvan in Azië. In bijna al die landen duikt er steeds meer multidrug resistente tbc op. Deze vorm van tbc is zeer moeilijk te behandelen.
Beter voorkomen dan genezen
Tbc-behandelingen zijn duur en ook zeer moeilijk omwille van de multidrug resistente tbc. Daarom gaat er veel aandacht uit naar vaccinatie in de strijd tegen tbc. Het enige vaccin op de markt is Bacillus Calmette-Guérin (BCG). Het wordt gemaakt van de levende, verzwakte, bij runderen voorkomende tuberculosebacterie, Mycobacterium bovis, die zijn ziekteverwekkend vermogen bij mensen heeft verloren. Het vaccin voorkomt bij kinderen slechts de helft van de gevallen van tuberculose, en bij adolescenten en volwassenen is de beschermingsgraad nog veel lager.
De laatste jaren werden verschillende andere kandidaatvaccins ontwikkeld en sommige daarvan bij mensen getest. Slechts enkele leidden tot een bescheiden verbetering in bescherming ten opzichte van het BCG vaccin. De zoektocht naar een efficiënter vaccin gaat daarom verder.
Verdedigingsschild van de bacterie weghalen
De bacterie waarvan het BCG-vaccin is afgeleid, verstopt zich als het ware voor het immuunsysteem van het organisme waarin het terecht komt. Dat kan wel eens de reden zijn waarom het vaccin niet zo efficiënt is. Een vaccin moet nu net een immuunreactie op gang brengen om goede bescherming te kunnen bieden. Nele Festjens en Nico Callewaert ontdekten dat de bacterie zich wegstopt achter het enzym SapM dat als een soort schild fungeert.
Ze gebruikten deze kennis om een nieuw vaccin te ontwikkelen. Ze pasten Mycobacterium bovis BCG zo aan dat het niet meer in staat was SapM aan te maken, en zich dus niet meer kon verstoppen voor het immuunsysteem. De testen met het nieuwe vaccin in muizen wezen uit dat het een betere bescherming biedt dan het huidige BCG-vaccin.
Een andere manier van werken
De onderzoekers toonden ook aan dat hun vaccin op een andere manier werkt dan de andere vaccins die momenteel getest worden. Het verkrijgt zijn extra beschermende waarde immers door signalen uit te sturen die ontsteking bevorderen en zo de juiste cellen van het immuunsysteem activeren. Festjens en Callewaert hebben goede hoop dat de toepassing van hun strategie - het beschermingsschild weghalen - bij de nieuwe kandidaatvaccins moet leiden tot een vaccin dat echt bescherming biedt tegen tbc.
Over het onderzoek
Het onderzoek verschijnt in het toonaangevend tijdschrift EMBO Mol. Med (Festjens et al., Disruption of the SapM locus in Mycobacterium bovis BCG improves its protective efficacy as a vaccine against M. tuberculosis)
Dit onderzoek werd deels gefinancierd door Marie Curie Excellence Grant (EU FP6), Methusalem, FWO, UGent en VIB.
Het onderzoek gebeurde door Nele Festjens en collega's onder leiding van Nico Callewaert in het VIB Departement Moleculair Biomedisch Onderzoek, UGent. Dit in nauwe samenwerking met Dr. Kris Huygen van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
Eén derde van de wereldbevolking is besmet met de bacterie Mycobacterium tuberculosis die tuberculose (tbc) veroorzaakt. tbc, aids en malaria zijn de drie infectieziekten die wereldwijd de meeste doden eisen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat er jaarlijks 8 tot 10 miljoen mensen besmet worden. Tbc is vooral een ziekte van de armen en tast voornamelijk jongvolwassenen in hun meest productieve jaren aan. De meeste tbc-doden vallen in de ontwikkelingslanden, meer dan de helft daarvan in Azië. In bijna al die landen duikt er steeds meer multidrug resistente tbc op. Deze vorm van tbc is zeer moeilijk te behandelen.
Beter voorkomen dan genezen
Tbc-behandelingen zijn duur en ook zeer moeilijk omwille van de multidrug resistente tbc. Daarom gaat er veel aandacht uit naar vaccinatie in de strijd tegen tbc. Het enige vaccin op de markt is Bacillus Calmette-Guérin (BCG). Het wordt gemaakt van de levende, verzwakte, bij runderen voorkomende tuberculosebacterie, Mycobacterium bovis, die zijn ziekteverwekkend vermogen bij mensen heeft verloren. Het vaccin voorkomt bij kinderen slechts de helft van de gevallen van tuberculose, en bij adolescenten en volwassenen is de beschermingsgraad nog veel lager.
De laatste jaren werden verschillende andere kandidaatvaccins ontwikkeld en sommige daarvan bij mensen getest. Slechts enkele leidden tot een bescheiden verbetering in bescherming ten opzichte van het BCG vaccin. De zoektocht naar een efficiënter vaccin gaat daarom verder.
Verdedigingsschild van de bacterie weghalen
De bacterie waarvan het BCG-vaccin is afgeleid, verstopt zich als het ware voor het immuunsysteem van het organisme waarin het terecht komt. Dat kan wel eens de reden zijn waarom het vaccin niet zo efficiënt is. Een vaccin moet nu net een immuunreactie op gang brengen om goede bescherming te kunnen bieden. Nele Festjens en Nico Callewaert ontdekten dat de bacterie zich wegstopt achter het enzym SapM dat als een soort schild fungeert.
Ze gebruikten deze kennis om een nieuw vaccin te ontwikkelen. Ze pasten Mycobacterium bovis BCG zo aan dat het niet meer in staat was SapM aan te maken, en zich dus niet meer kon verstoppen voor het immuunsysteem. De testen met het nieuwe vaccin in muizen wezen uit dat het een betere bescherming biedt dan het huidige BCG-vaccin.
Een andere manier van werken
De onderzoekers toonden ook aan dat hun vaccin op een andere manier werkt dan de andere vaccins die momenteel getest worden. Het verkrijgt zijn extra beschermende waarde immers door signalen uit te sturen die ontsteking bevorderen en zo de juiste cellen van het immuunsysteem activeren. Festjens en Callewaert hebben goede hoop dat de toepassing van hun strategie - het beschermingsschild weghalen - bij de nieuwe kandidaatvaccins moet leiden tot een vaccin dat echt bescherming biedt tegen tbc.
Over het onderzoek
Het onderzoek verschijnt in het toonaangevend tijdschrift EMBO Mol. Med (Festjens et al., Disruption of the SapM locus in Mycobacterium bovis BCG improves its protective efficacy as a vaccine against M. tuberculosis)
Dit onderzoek werd deels gefinancierd door Marie Curie Excellence Grant (EU FP6), Methusalem, FWO, UGent en VIB.
Het onderzoek gebeurde door Nele Festjens en collega's onder leiding van Nico Callewaert in het VIB Departement Moleculair Biomedisch Onderzoek, UGent. Dit in nauwe samenwerking met Dr. Kris Huygen van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid
