Als een vrouw voor enkele weken andere oorden opzoekt, reist er vaak één of andere vorm van anticonceptie mee. Tussen pak en zak, in de vagina of in de uterus gaat schuil wat tijdens de vakantie een stukje comfort en veiligheids-gevoel moet bieden. Professor Yves Jacquemyn (diensthoofd gynaecologie, UZ Antwerpen) geeft tips om het allemaal naar wens te laten verlopen.
De meest frequente vraag rond reizen en anticonceptie waarmee vrouwen op het spreekuur komen, betreft het uitstellen van de regels tijdens de vakantie. "Het beleid is hier afhankelijk van de gebruikte anticonceptiemethode", zegt professor Jacquemyn. "Bij vrouwen die geen hormonale anticonceptie gebruiken, kan men een progestageen geven. Als de in-name ten laatste start ongeveer een week voor het verwachte begin van de menstruatie, slaagt men er met deze werkwijze meestal in de menstruatie twee tot drie weken uit te stellen. Er bestaat geen specifieke voorkeur voor een bepaald progestageenpreparaat - iedere arts schrijft voor wat hij gewoon is."
Om met een monofasische pil de menstruatie te verdagen, breekt men meteen een nieuwe strip aan als de vorige opgebruikt is - dat kan in principe zo lang men wil. Bevat de strip placebotabletten, dan moet de vrouw die overslaan en onmiddellijk met een nieuwe strip beginnen. Voor meerfasische pillen geldt telkens eenzelfde principe: als de in gebruik zijnde strip alles gegeven heeft, neemt men aansluitend uit een volgende strip alleen de tabletten met een hoog progestageengehalte. Bij een bifasische pil pikt men voor het onderdrukken van de menstruatie alleen de tabletten van fase II op. Gebruiksters van de trifasische pil gaan analoog tewerk, maar houden het bij de pillen van fase III. Men kan beter niet proberen om bij trifasische pillen een continu gebruik in te stellen door iedere opeenvolgende strip vanaf de eerste pil te gebruiken: dat werkt soms, maar meestal niet.
De vaginale ring blijft eenvoudigweg een week langer zitten dan gewoonlijk en wordt vervangen op het gebruikelijke tijdstip. Idem dito voor de klever: eentje per week, zonder pauze. Bij gebruiksters van de progestageen-alleen-methode - de minipil, het hormoonspiraaltje, een progestageenimplantaat - heeft men eigenlijk niet echt een oplossing om de regels op afstand te houden. Daaraan moet meteen worden toegevoegd dat vrouwen die deze methodes gebruiken, vaak in ieder geval weinig menstrueren.
In de opschudding die een reis soms met zich meebrengt, kan de pil wel eens vergeten worden, zeker als de jetlag een handje toesteekt. Yves Jacquemyn: "Om te beginnen beveel ik mijn patiënten aan het alarm van hun gsm in te stellen op het ogenblik dat ze hun pil moeten nemen, of hun ring, respectievelijk klever vervangen. Gaat de reis doorheen een paar uur-gordels, dan is de beste oplossing vaak dat de vrouw haar gewoontes van thuis bewaart: ze neemt de pil ter plaatse 's morgens of 's avonds zoals ze dat gewoon is. Hierbij mag het pilgebruik - ten minste als het gaat om een combinatiepil - rustig over een tijdspanne gaande tot twaalf uur worden doorgeschoven. Dit geldt ook voor de minipil met desorelle, maar niet voor de andere minipillen. Alleen een pil die langer dan twaalf uur uitblijft, is een vergeten pil."
"Bij een vergeten combinatiepil gold vroeger de zogenaamde 'regel van zeven', maar sindsdien heeft de Wereldgezondheidsorganisatie richtlijnen uitgebracht die het allemaal wat ingewikkelder maken. In 2008 hebben artsen van Domus Medica en gynaecologen een schema uitgewerkt, dat op deze richtlijnen gebaseerd is (zie figuur). Als we het bekijken over de drie weken van het pilgebruik, dan mag men in de middelste week al vier pillen of meer vergeten, voor de noodanticonceptie eventueel in beeld komt. Vergeet de vrouw twee pillen tijdens de eerste week (na elkaar of los van elkaar), dan is ze niet veilig zolang ze niet opnieuw zeven dagen aan een stuk haar pil heeft gebruikt. Als ze binnen vijf dagen voor de tweede misser een coïtus zonder condoom heeft gehad, is het gebruik van een noodpil vereist. Bij één vergeten pil tijdens de laatste week stelt andermaal alleen een nieuwe, feilloze reeks van zeven innames veilig. Hier komt dat erop neer dat men na het beëindigen van de in gebruik zijnde strip, onmiddellijk - zonder pauzeweek - aansluit met een nieuwe strip. Dit alles geldt, zoals gezegd, voor de combinatiepil. Bij een vergeten progestageen-alleen-pil - = drie uur te laat voor levonorgestrel en = twaalf uur te laat bij desogestrel - is altijd noodanticonceptie aan te bevelen in geval van een onbeschermde coïtus die minder dan vijf dagen eerder plaatsvond."
Reizigersdiarree kan de resorptie van de pil in het gedrang brengen. Professor...? "De meeste handboeken stellen dat alleen zeer ernstige diarree een weerslag heeft. Overvloedige diarree binnen twee uur na het innemen van de pil kan de resorptie in het gedrang brengen - een minderheid van de auteurs legt de grens verder, soms zelfs op zes uur. Komt dit één keer voor, dan kan men een vervangend pilletje uit een reservestrip halen. Als de diarree blijft aanhouden, bestaat er een eenvoudige oplossing: de pil kan ook intravaginaal worden toegediend. Dat wordt niet vaak gezegd, maar verschillende klinische studies wijzen uit dat het klopt. Blijven neerliggen na het inbrengen hoeft niet; men zorgt ervoor dat de pil diep genoeg wordt geplaatst. De resorptie verloopt heel snel. Hetzelfde advies geldt in geval van hevig braken. Met een vaginale ring of een klever is de situatie uiteraard nog eenvoudiger: op deze methodes hebben braken en diarree geen vat."
© 28-04-2011 de Huisarts, Dr. Michèle Langendries
