Hoe te oordelen over de ziekte ADHD? Volgens GGZ-bestuurder Marleen Barth en psychiatrie-voorman Rutger Jan van der Gaag zijn ADHD en ASS (Autisme Spectrum Stoornissen) absoluut geen modeziekten, laat staan het gevolg van overdiagnostiek.
De voorstelling van adhd en ASS als gewone ziekten zal velen aanspreken, ze komt immers tegemoet aan onze behoefte aan duidelijkheid en zekerheid. Toch is deze vergelijking onjuist. Twee belangrijke verschillen tussen psychiatrische aandoeningen en lichamelijke ziekten worden daarbij namelijk over het hoofd gezien.
Ten eerste kunnen, anders dan bij genoemde lichamelijke ziekten, bij adhd en ASS (en veel andere psychiatrische aandoeningen) meestal geen biologische afwijkingen worden vastgesteld, die de klachten verklaren. Daarom kan een psychiatrische diagnose niet geobjectiveerd worden met laboratorium- of beeldvormend onderzoek, we kunnen bij de diagnostiek alleen afgaan op gedrag en beleving. Dat schept ruimte voor het breder of nauwer opvatten van deze diagnosen, want waar leggen we nu de grens?
In de praktijk zijn die grenzen de laatste jaren steeds verder opgerekt. Terecht kritiseerde hoogleraar kindder- en jeugdpsychiatrie Van der Gaag deze ontwikkeling eens met de opmerking dat er gebieden zijn in Nederland 'waar bijna iedereen PDD-NOS heeft' (PDD-NOS is de lichtste vorm van ASS).
Een illustratie van het verbreden van ADHD: recente Amerikaanse onderzoeken laten zien dat vroege leerlingen een tweemaal zo grote kans hebben op de diagnose en behandeling voor ADHD. Je relatief jong (drukker, minder geconcentreerd) gedragen is blijkbaar vaak voldoende voor deze diagnose.
Er zijn weliswaar mensen met ernstige problemen bij wie alle deskundigen het wel eens zullen zijn over de diagnose ADHD of ASS, maar er zijn grote grijze gebieden tussen die uitgesproken gevallen en normale varianten van gedrag. Daar zit de rek. De conclusie dat iemand ADHD of een ASS 'heeft', is dan ook misschien meer een kwestie van de bril waardoor men kijkt, dan de objectieve vaststelling van een in de natuur gegeven feit.
Dat brengt ons bij het tweede verschil: de veel grotere rol van maatschappelijke waarden bij psychiatrische diagnosen. Bij de diagnose hartaanval of huidkanker zijn dergelijke waarden niet in het geding.
De diagnosen ADHD en ASS zijn gebaseerd op een beoordeling van gedrag en beleven. Die beoordeling is context- en cultuurafhankelijk, met andere woorden waardenbepaald. Hoe druk moet je zijn voor de diagnose ADHD? Hoeveel problemen moet dat geven? Welke eisen stellen we aan onze kinderen en onszelf? Hebben we te maken met afwijkingen of normale varianten van gedrag?
ADHD en ASS zijn dus geen ziekten zoals hartaanvallen of huidkanker. Er zijn goede argumenten om veel gevallen van ADHD en ASS op te vatten als evolutionair bepaalde, in biologisch opzicht normale varianten van gedrag, die problemen geven omdat ze niet meer matchen met de hedendaagse omgeving. Omdat ons waardeoordeel over die verschijnselen variabel is, ligt het voor de hand dat de diagnosen ADHD en ASS controversieel zullen blijven.
Ten eerste kunnen, anders dan bij genoemde lichamelijke ziekten, bij adhd en ASS (en veel andere psychiatrische aandoeningen) meestal geen biologische afwijkingen worden vastgesteld, die de klachten verklaren. Daarom kan een psychiatrische diagnose niet geobjectiveerd worden met laboratorium- of beeldvormend onderzoek, we kunnen bij de diagnostiek alleen afgaan op gedrag en beleving. Dat schept ruimte voor het breder of nauwer opvatten van deze diagnosen, want waar leggen we nu de grens?
In de praktijk zijn die grenzen de laatste jaren steeds verder opgerekt. Terecht kritiseerde hoogleraar kindder- en jeugdpsychiatrie Van der Gaag deze ontwikkeling eens met de opmerking dat er gebieden zijn in Nederland 'waar bijna iedereen PDD-NOS heeft' (PDD-NOS is de lichtste vorm van ASS).
Een illustratie van het verbreden van ADHD: recente Amerikaanse onderzoeken laten zien dat vroege leerlingen een tweemaal zo grote kans hebben op de diagnose en behandeling voor ADHD. Je relatief jong (drukker, minder geconcentreerd) gedragen is blijkbaar vaak voldoende voor deze diagnose.
Er zijn weliswaar mensen met ernstige problemen bij wie alle deskundigen het wel eens zullen zijn over de diagnose ADHD of ASS, maar er zijn grote grijze gebieden tussen die uitgesproken gevallen en normale varianten van gedrag. Daar zit de rek. De conclusie dat iemand ADHD of een ASS 'heeft', is dan ook misschien meer een kwestie van de bril waardoor men kijkt, dan de objectieve vaststelling van een in de natuur gegeven feit.
Dat brengt ons bij het tweede verschil: de veel grotere rol van maatschappelijke waarden bij psychiatrische diagnosen. Bij de diagnose hartaanval of huidkanker zijn dergelijke waarden niet in het geding.
De diagnosen ADHD en ASS zijn gebaseerd op een beoordeling van gedrag en beleven. Die beoordeling is context- en cultuurafhankelijk, met andere woorden waardenbepaald. Hoe druk moet je zijn voor de diagnose ADHD? Hoeveel problemen moet dat geven? Welke eisen stellen we aan onze kinderen en onszelf? Hebben we te maken met afwijkingen of normale varianten van gedrag?
ADHD en ASS zijn dus geen ziekten zoals hartaanvallen of huidkanker. Er zijn goede argumenten om veel gevallen van ADHD en ASS op te vatten als evolutionair bepaalde, in biologisch opzicht normale varianten van gedrag, die problemen geven omdat ze niet meer matchen met de hedendaagse omgeving. Omdat ons waardeoordeel over die verschijnselen variabel is, ligt het voor de hand dat de diagnosen ADHD en ASS controversieel zullen blijven.
