In de grote pijnklinieken in Vlaanderen groeien de wachttijden voor chronische pijnpatiënten. Patiënten moeten in het beste geval drie maanden wachten, als het wat tegenzit acht maanden. Ze zijn dan al minstens een half jaar in behandeling voor de pijn. 'Vaak kampen ze al jaren met de problematiek, maar zochten ze eerst hulp bij huisartsen of specialisten', zegt dokter Bart Morlion, coördinator van het pijncentrum UZ Leuven en voorzitter van de Belgian Pain Society.
De wachtkamer in de pijnkliniek is een weerslag van de maatschappij. Jong of oud, rijk of arm, het lijden kent geen onderscheid. Of toch? 'Een warm nest als sociaal vangnet is heel belangrijk. Mensen die een moeilijke jeugd hadden en een gebrekkig sociaal netwerk, zullen makkelijker chronische pijnklachten ontwikkelen. Ik overdrijf niet als ik zeg dat er elke week zes à tien misbruikte patiënten op consultatie komen.'
Verkeerd afgesteld
Wetenschappelijk wordt pijn gedefinieerd als een onplezierige sensorische en emotionele ervaring. Bij acute pijn is er een direct verband tussen pijnplaats en het gevoel. Als je in je vinger snijdt, zendt je lichaam pijnprikkels vanaf die plaats. Bij chronische pijn is dat direct verband er niet. Er worden pijnprikkels doorgestuurd, maar op de pijnplaats zelf is geen oorzaak te vinden. 'Dat betekent niet dat de pijn ingebeeld is', benadrukt Morlion. 'Het is eigenlijk een alarmsysteem dat fout afgesteld is en continu afgaat', verduidelijkt pijnverpleegkundige Susan Broekmans.
Chronische pijn is niet op één-twee-drie op te lossen. Het zenuwstelsel is meestal zodanig ontregeld, dat de pijn zelden honderd procent te genezen is. 'Ik ben in feite eerder een pijnmanager dan een pijngeneesheer', zegt Morlion. 'Patiënten zullen altijd last hebben van de pijn, in meerdere of mindere mate. En we hopen hier op dat laatste.'
'In het begin leef je van onderzoek naar onderzoek', vertelt een 51-jarige pijnpatiënt. 'Je hoopt dat artsen' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>artsen nog iets kunnen verhelpen. Maar naarmate de maanden verstrijken, wordt het beeld scherper dat het niet meer helemaal goed komt.' De man is aan het ziekenhuisbed gekluisterd waarbij een pijnpomp wordt uitgetest. Het is zijn laatste medische kans.
In het pijncentrum krijgt hij een multidisciplinaire aanpak waarbij naast kinesitherapeuten en verpleegkundigen, ook psychologen en sociaal werkers meewerken. 'In het begin begrijpen patiënten niet waarom gesprekstherapie nodig is', zegt psychologe Annelies Van den Broeck. 'Maar hoe langer de pijn bestaat, hoe groter de kans dat psychische en sociale aspecten een rol spelen bij het in stand houden of verergeren van de klachten,' verklaart ze. 'Het doel van het revalidatieprogramma is de handicap van constante pijn een plaats te geven. Ze moeten nieuwe levensdoelen stellen, met voldoende evenwicht tussen rust en activiteit. We leren de patiënten een zekere levenshygiëne aan.'
'Ik geef niet graag toe dat sommige activiteiten niet meer gaan', zegt de pijnpatiënt. 'Maar ik heb leren luisteren naar mijn lichaam. Ik moet mij verzoenen met het feit dat ik niet meer mag doordrammen als ik pijn heb.'
vergrijzing
Dat het aantal chronische pijnpatiënten blijft stijgen, is ook internationaal een bekend fenomeen. Enerzijds liggen de vergrijzing en de verregaande medische ontwikkelingen aan de basis. Pijnarts Guy Hans van het UZ Antwerpen wijst ook op de groeiende stress in de maatschappij. 'Ik wil niet beweren dat stress pijn uitlokt, maar het houdt die wel mee in stand. Stress is niet enkel werkgerelateerd, maar ook in het familiale en sociale leven wordt telkens meer verwacht van mensen.'
De stijging van het aantal patiënten vraagt oplossingen op lange termijn. In België is een pilootproject opgestart, dat in juni wordt geëvalueerd.
Een eerste belangrijke pijler van het project is de versterking van de basis: de algemene ziekenhuizen. 'Verpleegkundigen gespecialiseerd in de pijnproblematiek sensibiliseren er en zetten informatiecampagnes op', zegt Hans.
Meer ziekenhuizen kregen ook een klein pijncentrum waar een arts versterkt werd met een psycholoog en kinesitherapeut. Daarnaast breidden grote pijncentra hun taak uit. Naast behandeling, maken ze tijd vrij voor wetenschappelijk onderzoek. Het is ook de bedoeling om in de geneeskundige opleidingen colleges rond chronische pijn te voorzien.
'Het doel van het project is de medische wereld meer bewust maken van het pijnprobleem', legt Hans uit. 'Als er sneller alarmbellen rinkelen bij een pijnprobleem, zal het efficiënter te behandelen zijn. Na verloop van tijd moet dit wachtlijsten verkleinen doordat mensen hulp vinden in hun eigen omgeving.'
Vandaag houden Europese wetenschappers in Brussel een symposium over de maatschappelijke impact van pijn. Doel is kennisuitwisseling en internationale samenwerking.
Verkeerd afgesteld
Wetenschappelijk wordt pijn gedefinieerd als een onplezierige sensorische en emotionele ervaring. Bij acute pijn is er een direct verband tussen pijnplaats en het gevoel. Als je in je vinger snijdt, zendt je lichaam pijnprikkels vanaf die plaats. Bij chronische pijn is dat direct verband er niet. Er worden pijnprikkels doorgestuurd, maar op de pijnplaats zelf is geen oorzaak te vinden. 'Dat betekent niet dat de pijn ingebeeld is', benadrukt Morlion. 'Het is eigenlijk een alarmsysteem dat fout afgesteld is en continu afgaat', verduidelijkt pijnverpleegkundige Susan Broekmans.
Chronische pijn is niet op één-twee-drie op te lossen. Het zenuwstelsel is meestal zodanig ontregeld, dat de pijn zelden honderd procent te genezen is. 'Ik ben in feite eerder een pijnmanager dan een pijngeneesheer', zegt Morlion. 'Patiënten zullen altijd last hebben van de pijn, in meerdere of mindere mate. En we hopen hier op dat laatste.'
'In het begin leef je van onderzoek naar onderzoek', vertelt een 51-jarige pijnpatiënt. 'Je hoopt dat artsen' style='color:#00896e;border-bottom:1px dotted #00896e;'>artsen nog iets kunnen verhelpen. Maar naarmate de maanden verstrijken, wordt het beeld scherper dat het niet meer helemaal goed komt.' De man is aan het ziekenhuisbed gekluisterd waarbij een pijnpomp wordt uitgetest. Het is zijn laatste medische kans.
In het pijncentrum krijgt hij een multidisciplinaire aanpak waarbij naast kinesitherapeuten en verpleegkundigen, ook psychologen en sociaal werkers meewerken. 'In het begin begrijpen patiënten niet waarom gesprekstherapie nodig is', zegt psychologe Annelies Van den Broeck. 'Maar hoe langer de pijn bestaat, hoe groter de kans dat psychische en sociale aspecten een rol spelen bij het in stand houden of verergeren van de klachten,' verklaart ze. 'Het doel van het revalidatieprogramma is de handicap van constante pijn een plaats te geven. Ze moeten nieuwe levensdoelen stellen, met voldoende evenwicht tussen rust en activiteit. We leren de patiënten een zekere levenshygiëne aan.'
'Ik geef niet graag toe dat sommige activiteiten niet meer gaan', zegt de pijnpatiënt. 'Maar ik heb leren luisteren naar mijn lichaam. Ik moet mij verzoenen met het feit dat ik niet meer mag doordrammen als ik pijn heb.'
vergrijzing
Dat het aantal chronische pijnpatiënten blijft stijgen, is ook internationaal een bekend fenomeen. Enerzijds liggen de vergrijzing en de verregaande medische ontwikkelingen aan de basis. Pijnarts Guy Hans van het UZ Antwerpen wijst ook op de groeiende stress in de maatschappij. 'Ik wil niet beweren dat stress pijn uitlokt, maar het houdt die wel mee in stand. Stress is niet enkel werkgerelateerd, maar ook in het familiale en sociale leven wordt telkens meer verwacht van mensen.'
De stijging van het aantal patiënten vraagt oplossingen op lange termijn. In België is een pilootproject opgestart, dat in juni wordt geëvalueerd.
Een eerste belangrijke pijler van het project is de versterking van de basis: de algemene ziekenhuizen. 'Verpleegkundigen gespecialiseerd in de pijnproblematiek sensibiliseren er en zetten informatiecampagnes op', zegt Hans.
Meer ziekenhuizen kregen ook een klein pijncentrum waar een arts versterkt werd met een psycholoog en kinesitherapeut. Daarnaast breidden grote pijncentra hun taak uit. Naast behandeling, maken ze tijd vrij voor wetenschappelijk onderzoek. Het is ook de bedoeling om in de geneeskundige opleidingen colleges rond chronische pijn te voorzien.
'Het doel van het project is de medische wereld meer bewust maken van het pijnprobleem', legt Hans uit. 'Als er sneller alarmbellen rinkelen bij een pijnprobleem, zal het efficiënter te behandelen zijn. Na verloop van tijd moet dit wachtlijsten verkleinen doordat mensen hulp vinden in hun eigen omgeving.'
Vandaag houden Europese wetenschappers in Brussel een symposium over de maatschappelijke impact van pijn. Doel is kennisuitwisseling en internationale samenwerking.
